نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

• نادر جعفری هفتخوانی

استادیار دانشکدة معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق(ع)

چکیده

نگاهی به عملکرد و نقش سازمان‌ها و نهادهای فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، چند ویژگی مشترک و کلان را دربارۀ مجموعه آنها نشان می‌دهد: تعداد زیاد این سازمان‌‌ها؛ نبود تمایزهای مأموریتی میان آنها؛ تداخل و موازی‌کاری در فعالیت‌ها؛ کمبود هماهنگی کلّی (دو و چندسویه) در سیاست‌گذاری و اجرا؛ و نبود یک ستاد فرماندهی مرکزی قدرتمند و مؤثر. این عوامل موجب شده تا در چرخۀ سیاست‌گذاری فرهنگی کشور، سازمان‌های مختلفی از تدوین سیاست تا اجرا و نظارت بر آن را عهده‌دار شوند و چنین وضعیتی با بروز تداخل‌های مأموریتی، نتایج ناخواسته‌ای را در پی آورده که ازجمله مهم‌ترین آنها بروز ناهماهنگی در عملکرد سازمان‌های فرهنگی، توسعۀ افقی و غیرهدفمند این سازمان‌ها، و مصرف رو به رشد بودجه است که نهایتاً اثربخشی نه‌چندان مطلوب بدنۀ فرهنگی نظام یعنی سازمان‌ها و نهادهای فرهنگی کشور را به دنبال داشته است.
استعاره‌ها دیرزمانی است که در حوزه‌های مختلف علوم انسانی ازجمله در دانش سازمان و مدیریت برای تبیین وضعیت و درک و شناخت پدیده‌ها به‌کار می‌روند. این مقاله بر آن است که با استفاده از استعارۀ «منظومه» برپایۀ کارکرد منظومۀ شمسی، وضعیت مطلوب و آرمانی مجموعۀ سازمان‌ها و نهادهای فرهنگی کشور را درقالب یک «منظومۀ فرهنگی» تبیین نماید. پرسش اصلی مقاله آن است که «آیا مشکل اصلی کشور در حوزۀ فرهنگ، نبود یک نظام جامع مدیریت فرهنگی برای هدایت مجموعۀ سازمان‌های فرهنگی کشور است؟»، در پاسخ، نخست با استناد به پژوهش‌های کاربردی متعددی که ازسوی شورایعالی انقلاب فرهنگی و مجمع تشخیص مصلحت نظام انجام یافته به تبیین این مشکل و راه‌حل‌های مرتبط با آن می‌پردازد و سپس با معرفی چند ویژگی برگزیده از منظومۀ شمسی، استعارۀ منظومه را درقالب منظومۀ فرهنگی برای تبیین ویژگی‌های نظام فرهنگی مطلوب در ساماندهی سازمان‌های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران به‌کار می‌گیرد.[i]



[i]. اصطلاح منظومة فرهنگی را در مفهومی که توضیح آن در این مقاله می‌آید، نویسنده برای نخستین بار در بهار سال 1387 و در کلاس درس «سازمان‌ها و سیاست‌های فرهنگی» برای دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد رشتة فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق علیه‌السلام به‌کار گرفته و در سه سال متوالی مورد نقد و بررسی همین گروه از دانشجویان و برخی همکاران دانشگاهی قرار داده است. اگرچه این اصطلاح قبلاً به عنوان معادلی برای واژه‌های مجموعه یا گروهی از سازمانها استفاده شده بود، ولی کاربرد آن به منظور تبیین وضعیت و الگوی مطلوب ساماندهی سازمان‌های فرهنگی کشور، نخستین‌بار است، که در یک مقاله ارائه می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

• سازمان‌های فرهنگی
• سازماندهی
• هماهنگی
• استعاره
• منظومة ‌شمسی
• منظومة ‌فرهنگی

عنوان مقاله [English]

Cultural System: Using Solar System Metaphor for Organizing the Islamic, Republic of Iran’s Cultural Organizations

نویسنده [English]

• Nader Jafari Haftkhani

Assistant Professor, Faculty of Islamic Studies and Management ISU

چکیده [English]

A look at I.R. of Iran’s cultural institutions and organizations, and a survey of their role in shaping the society’s cultural conditions, provide some general and shared characteristics, namely, multiplicity of these organizations, their lack of mission distinction, interference and parallel work in their affairs, lack of coordination in policy making and execution, and lack of a powerful and effective supervisory center. These are the main causes of disharmony in the country’s cultural performance and their aimless expansion with huge budget consumption leading to undesirable the inefficiency of the country’s cultural corpus.
Metaphors have been used to facilitate our understanding of different phenomena including different fields of humanities such as management. The present article has in the same manner adopted the metaphor of “cultural system” , after the expression “Solar System” , in order to shed light on the ideal condition the country’s cultural institutions and organizations can have. To answer the basic question, “Is our main problem in the cultural field a lack of a comprehensive cultural management system?”  the research has first tried to make the matter more explicit and provide solutions by gathering evidence from various practical researches done by the Higher Council for Cultural Revolution and the Expediency Council. It then uses the cultural system metaphor by borrowing some major features from the Solar System, in order to elucidate the ideal cultural arrangement that can contribute to organizing cultural centers and institutions of the I.R. of Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

• Cultural Organizations
• organizing
• coordination
• Metaphor
• Solar System
• cultural system