نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

• طاهر روشندل اربطانی ¹
• حسن بشیر ²
• علی‌اصغر پورعزت ³
• سید جمال‌الدین حسینی ⁴

¹ دانشیار مدیریت رسانه دانشگاه تهران

² دانشیار رشته فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق(ع)

³ استاد رشته مدیریت دانشگاه تهران

⁴ دانشجوی دکتری مدیریت رسانه دانشگاه تهران

چکیده

بر اساس نظریۀ رسانه و دیدگاه­های انتقادی در حوزۀ رسانه و ارتباطات، رسانه این قدرت را دارد که محتوای خود را تحت تأثیر خواستگاه‌های فرهنگی و هویتی به‌ویژه ماهیت سکولاری خود قرار دهد و محتواهای دینی را تغییر داده و نتیجه‌ای دور از روح و اندیشۀ محتوای رسانه‌ای‌شده ایجاد نماید. عمده این نظریات تلاش نموده‌اند تا قدرت تسلط فناوری بر فرهنگ را اثبات و تشریح نمایند و از همین رو، برخی در نگاهی ناامیدکننده، بین مفاهیم دین و فناوری‌های رسانه‌ای مرزی هویتی کشیده‌اند. ظهور شبکه‌های اجتماعی مجازی و در پی آن رشد استفاده از آن‌ها برای محتواهای دینی و آیین‌های مذهبی، چالشی نظری ایجاد نموده است که آیا این رسانه‌ها نیز قابلیت تسلط فرهنگی در بازتاب موضوعات دینی را دارند و اگر این‌چنین است، چگونه می‌توان از عدم تطابق و ناسازگاری هویتی آیین‌های دینی رسانه‌ای‌شده با موجودیت اصلی خود جلوگیری نمود؟ برای پاسخ‌ به این سؤالات، آیین زیارت در دین اسلام به‌عنوان یکی از این موضوعات دینی انتخاب شد و تلاش نمودیم تا رسانه‌گری این آیین در فضای شبکه‌های اجتماعی سازگار با هویت اسلامی در قالب مدلی ارائه شود. بدین منظور، بر اساس مدل پارادایمی نظریه برخاسته از داده، تعداد 14 مصاحبه با مطّلعان این حوزه شامل صاحب‌نظران و اساتید دانشگاهی، رسانه‌گران برتر در حوزۀ رسانه‌های دیجیتال به‌ویژه افراد باتجربه در رسانه‌گری دینی در فضای مجازی و همچنین، استفاده‌کنندگان از رسانه‌های دیجیتال به‌ویژه شبکه‌های اجتماعی با موضوع زیارت انجام شد. در نهایت بر اساس تعداد 31 مقوله استخراج‌شده، مدل پارادایمی ارائه شد. محور اصلی این مدل مبتنی بر فطری‌گرایی رسانه‌گری زیارت قرار دارد که بر چرخش معنایی از مفهوم کاربر و مخاطب به‌سمت معنای زائر و از معنای رسانه‌گری به معنای خادمیت تأکید دارد. برای تحقق این موضوع چهار راهبرد ارائه شد.

کلیدواژه‌ها

• شبکه‌های اجتماعی
• آیین زیارت
• سازگارسازی تعامل دین و رسانه
• نظریه برخاسته از داده

عنوان مقاله [English]

Designing a Model for the Adaptation of Media Portrayal of Pilgrimage Ritual to Social Networks

نویسندگان [English]

• Taher Rowshandel Arbatani ¹
• Hassan Bashir ²
• Ali Asqar Pourezat ³
• Sayyed Jamaloddin Hoseini ⁴

چکیده [English]

According to the media theory and critical views in media and communication, the media has the power to put its content under the influence of its cultural and identity sources especially its own secular quality, hence transform its religious content and create a result which is far from the nature of media-based content. Most of these theories have attempted to prove and explain the technological domination power on culture, leading some people to hopelessly draw a line between the concepts of religion and media technologies. The appearance of virtual social networks, and consequently their increasing usage for religious content and rituals, has created a theoretical challenge: Do these media have cultural domination capacity in representing religious subjects, and if positive, how can we prevent the non-adaptation of media- based religious rituals to the latter's main function? To answer these questions, the Islamic pilgrimage ritual was selected as one of these religious subjects, thus attempting to provide a model of media portrayal of this ritual in social networks in conformity with Islamic identity. To do this, based on the paradigmatic model of the theory derived from data, a number of 14 interviews with related scholars and best digital media experts, especially those dealing with religious media, and also digital media users who are engaged with the issue of pilgrimage in social networks, was conducted. Finally, by relying on 31 derived categories, a paradigm model was presented. The major feature of this model is based on the naturalness of media portrayal of pilgrimage, which emphasizes a semantic shift from the concept of user and audience to the meaning of pilgrims, and from media portrayal concept to serving concept. To achieve this, four models have been presented.

کلیدواژه‌ها [English]

• Social Networks
• pilgrimage ritual
• adaptability of religion and media interaction
• theory derived from data