دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق)

جایگاه اجتماعی سالمندان در خانواده با تأکید بر نقش تلویزیون: بررسی دیدگاه‌های سالمندان تهرانی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

2 استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

3 استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران

چکیده

مطالعة حاضر با هدف کنکاش نقش تلویزیون در تغییر جایگاه اجتماعی سالمندان در شهر تهران به روش کیفی صورت گرفته است. جامعة آماری این مطالعه، سالمندان بوده‌اند و پژوهشگر با سی نفر از سالمندان مصاحبه‌هایی انجام داده که طول زمانی آنها به طور متوسط بیش از یک ساعت است. این مقاله حاوی مهم‌ترین نتایج حاصل از این تحقیق است. سؤال اصلی تحقیق، عبارت است از اینکه سالمندان تهرانی برای خود در خانواده‌شان چه جایگاهی قائلند؟ آنها نقش تلویزیون را در این جایگاه چگونه تبیین می‌کنند؟ نتایج به‌دست‌آمده از مصاحبة عمیق با سالمندان تهرانی‌ای که با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شده‌اند، حاکی از این است که سالمندان در حیطة جایگاه اجتماعی، اقتصادی و جسمی‌شان، تا حدی از خانواده‌ها ابراز یأس کرده‌اند و در حیطة علت کاهش منزلت سالمندان، مقولة مهم کمرنگ شدن ارزش‌های دینی و فرهنگی خودنمایی می‌کند. عدة کمی از سالمندان برای خودشان در خانواده جایگاه محوری قائل بودند و عدة بیشتری معتقد بودند از احترامی که استحقاق آن را دارند، برخوردار نیستند و در خانواده جایگاهی حاشیه‌ای دارند. همچنین سالمندانی که خانواده‌هایشان زیاد تلویزیون یا ماهواره می‌بینند، معتقدند کمتر مورد توجه فرزندانشان هستند. در زمینة نقش رسانه در جایگاه سالمندان نیز مهم‌ترین مقوله‌ها نشان می‌دهد که عملکرد تلویزیون در «برنامه‌سازی» و «ارائة الگو به منظور ارتقای منزلت سالمندان» ضعیف بوده است. همچنین در زمینة مهم‌ترین دلایل سپردن سالمندان به مراکز نگهداری، مشارکت‌کنندگان ابراز کرده‌اند که ناسپاسی فرزندان و مشکلات اقتصادی آنها مهم‌ترین دلایل هستند. سالمندان بررسی‌شده در این تحقیق به ترتیب حفظ حرمت سالمندان، آموزش و برنامه‌سازی رسانه در زمینة سالمندی، تأمین مسائل اقتصادی سالمند، و ایجاد مراکز تفریحی و بهداشتی را مهم‌ترین انتظارات خود از جامعه عنوان کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Social Status of the Elderly in the Family with an Emphasis on TV Role: Survey of Tehrani Senior Citizens

نویسندگان [English]

  • Tahereh Jafari 1
  • Mohammad Sadeq Mahdavi 2
  • Mohammad Bagher Sarokhani 3

1 Ph.D. student in sociology at Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran

2 Professor in sociology at Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran

3 Professor in sociology at Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran

چکیده [English]

The present study is a qualitative survey of the role of TV in transforming
senior citizens' social status in the city of Tehran. Interviews were carried
out with the statistical population of the research, i.e. senior citizens, each
taking more than an hour, the most important results of which have
appeared in this article. The basic research question was: What status do
Tehrani senior citizens consider for themselves among their families?
What role do they think TV plays in this regard? The result obtained
from these in-depth interviews with those who were selected with
targeted sampling method revealed that as regards their social, economic,
and physical status, there have been traces of disappointments with their
families; and concerning the cause of this situation, they pointed out the
attenuation of religious and cultural values. Few seniors assumed a
pivotal status in their families and more of them believed that they were
missing the kind of respect they deserved and were mostly treated as
marginal. Moreover, the seniors whose surrounding family members
were too much busy with watching satellite programs thought to be
neglected by their children. TV itself has shown a weak performance in
producing programs for elevating senior citizens' status. Sending seniors
to nursing homes is also the result of children's ingratitude and their
economic problems. In their responses, the seniors also referred to the
necessity of respecting their dignity, providing media programs for their
training and education, supporting them financially, and providing
amusement and health facilities for them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Seniors' social status
  • Tehrani seniors
  • Media role
  1. افخمی، حسین، (1382)، «رقابت رادیو و تلویزیون در دنیای سیاست و تجارت»، فصلنامة افکار عمومی، سال سوم، شماره 836، فروردین 1382.
  2. اکبرزاده، نسرین، (1374)، گذر از نوجوانی به پیری، تهران: انتشارات دانشگاه الزهرا(س).
  3. توحیدی، مریم، (1390)، بررسی وضعیت سالمندی تهران، تهران: جامعه شناسان.
  4. جوادی آملی، عبدالله، ( 1391)، مفاتیح الحیاه، چ5، قم: اسراء.
  5. دلاور، بهرام، (1381)، بررسی وضعیت سلامت سالمندان کشور 1378، تهران: کتاب آشنا.
  6. ریاحی، محمداسماعیل، (1387)، «مطالعة تطبیقی موقعیت و جایگاه سالمندان در جوامـع گذشـته و معاصـر»، نشریة سالمند، پاییز و زمستان، دوره 3، شماره 9 و 10، دانشگاه مازندران.
  7. ساروخانی، باقر، (1389)، مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی خانواده، تهران: سروش
  8. ساروخانی، باقر و مینا قریب، (1393)، «ساختار خانواده و تأثیر آن بر جایگاه سالمندان؛ مورد مطالعه: شهر تهران»، پایان‌نامه دکتری.
  9. «سالمندان در شهر تهران»، مجلة سالمندی ایران، سال سوم (1386)، شمارة ‌7.

10. «مقایسه وضعیت سالمندان ساکن خانة سالمندان و سالمندان ساکن در خانواده در شهر تهران»، فصلنامة خانواده‌پژوهـی، سـال سـوم، شـماره 9 و 10.

11. سام آرام، عزت اله و مهرناز امین آقایی، (1385)، «سیاست‌های اجتماعی برای سالمندان در ژاپن و سوئد و الگوی مناسب برای سالمندان ایران»، فصلنامة سالمند، سال اوّل، شمارة 2.

12. سورین، ورنر و جیمز تانکارد، (1381)، نظریه‌های ارتباطات، ترجمة علیرضا دهقان، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

13. شیخی، محمدتقی، (1386)، «امنیت اجتماعی و آسیب‌شناسی سالمندان در شهر تهران»، فصلنامة سالمند، سال دوم، شمارة 6.

14. کیذقان، طاهره، (1380)، «بررسی عوامل مؤثر بر هویت اجتماعی زنان؛ مطالعة موردی شهر شیراز» پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.

15. فتال نیشابوری، محمد ابن حسن، (1375)، روضه الواعظین و بصیر المتعظین، ترجمة محمود مهدوی دامغانی، ج2، قم: نشر ایران

16. کلینی، محمد ابن یعقوب، (1386)، اصول کافی، ترجمة محمدباقر کمره‌ای، ج6، تهران: اسوه.

17. حرعاملی، محمد ابن الحسن، (1409ق)، تفصیل وسایل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، ج12، قم: آل‌البیت

18. شیخی، محمدتقی، (1386)، «ابعاد مختلف امنیت اجتماعی و آسیب‌پذیری سالمندان در شهر تهران؛ پژوهشی از دیدگاه آسیب شناسی محله»، مجلة سالمندی ایران، سال دوم، شماره6، زمستان 1386.

19. محدثی، جواد، (1382)، اخلاق معاشرت، چ5، قم: بوستان.

20. مرکز آمار ایران، (1386)، نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن، سایت سازمان آمار ایران.

21. مشایخی، مهرنوش، (1378)، «بررسی ساخت جمعیت سالمندان کشور در سال1375»، فصلنامۀ جمعیت، شمارۀ 62، صص 155 تا 171.

22. مهدی‌زاده، محمد، (1384)، «مطالعة تطبیقی نظریة کاشت و دریافت در ارتباطات»، مرکز تحقیقات صداوسیما.

23. ناصرعلی، عبدالله، (1377)، معجم البسیط، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی

24. Gerbner, George, ct al. "cultural Indicators project"و online. http:www.nimbus.templie.edu/ ~ggerbner/ci.html.

25. Griffin, EM. (2000) , "A First Look at Communication Theory", New York: Mc

26. Media, culture and society (2000) SAGE Publications, Vol 23: 53 – 59

  1. Koochek A, Johansson S-E, Kocturk TO, Sundquist J, Sundquist K. Physical activity and body mass index in elderly Iranians in Sweden: a population- based study. Eur J Clin Nutrition Advance, online publication. July 2007; doi: 10.1038/sj.ejcn.1602851
  2. Kenny , wade, (2000)" George Gerbner's Cultination Theory", online.
  3. Bury, M. and Holme, A. (1991), Life after Ninety, P. 107, London, Routledge.
  4. Davidson, Lisa M, (2008). “united states and finnish Adolescents,petceptions of socialsupport: Across- Cultural Anlysis”. school psychology international. Pp 360-365
دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق)
دوره 23، شماره 2 - شماره پیاپی 50
دین و ارتباطات
اسفند 1395
صفحه 39-79