نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

• ادریس راموز ¹
• احمدعلی قانع ²

¹ دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی فرهنگی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

² دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه امام صادق (ع)

چکیده

امروزه مفهوم «فرهنگ»‌ به‌عنوان قید مضاف در رشته‌های گوناگون علوم انسانی از جمله فلسفه، جامعه‌شناسی، انسان‌شناسی، روان‌شناسی، نشانه‌شناسی و سیاست‌گذاری به‌کار می‌رود. در همین راستا به-کارگیری مفهوم «فرهنگ» در این رویکردها و خاصتاً با نگاه علوم انسانی اسلامی، ایجاب می‌کند، روشی اتخاذ گردد تا بتواند علاوه بر فهم دقیق این مفهوم در حوزه اندیشه‌ انسانی، قادر به پیجویی در متون دینی نیز باشد، فهم و شناخت مفاهیم شکل‌گرفته در فضای علوم انسانی و شناخت رویکرد و نظرگاه متون دینی نسبت به مفاهیم موجود و فهم روابط میان مفاهیم از اهمیت بالایی برخوردار است، ‌از‌این‌رو هدف اصلی مقاله تبیین روش پیجویی مفاهیم مدرن علوم انسانی ـ اجتماعی در متون دینی است، از این حیث نوشتار حاضر به‌عنوان مطالعه موردی به مطالعه و واکاوی مفهوم فرهنگ به‌عنوان مفهومی مدرن در متن قرآن کریم پرداخته است، همچنین از اهداف دیگر این مقاله، می‌توان به فهم و شناخت مفهوم امت به‌عنوان یکی از مفاهیم قرآنی که با مفهوم فرهنگ دارای اشتراکاتی است، اشاره کرد که در مقاله به تبیین و تحلیل این رابطه پرداخته شده است. لذا این منطق گامی مهم در راستای بومی‌سازی علوم انسانی از طریق پیجویی مفاهیم مدرن در متون دینی به شمار خواهد آمد.
در همین راستا، فرآیند و مراحل نوشتار حاضر از حیث روشی و محتوایی به منظور نیل به هدف اصلی، بدین‌گونه می‌باشد:
 گام اول: استفاده از روش تاریخ انگاره در واکاوی مفهوم فرهنگ به‌منظور شناخت فرآیند تغییر و تحولات و مؤلفه‌های این مفهوم.
گام دوم: پیجویی مؤلفه‌های استخراج شده در متن قرآن کریم با استفاده از روش معناشناسی سنتی (کتب لغات) و مواجه با مفهوم امت.
گام سوم: معناشناسی ساختاری مفهوم امت به منظور دستیابی به مؤلفه‌های اصلی و نظام معنایی مفهوم امت.
گام چهارم: تبیین و تحلیل رابطه میان مفهوم امت با مفهوم فرهنگ. 

کلیدواژه‌ها

• مفهوم فرهنگ
• مفهوم امت
• روش تاریخ انگاره
• معناشناسی ساختاری
• حوزه معنایی

20.1001.1.22520252.1396.24.1.1.2

عنوان مقاله [English]

Method of Seeking Modern Concepts in Religious Texts (Relation between the Concept of Ummah in the Holy Quran and that of Culture)

نویسندگان [English]

• Edris Ramooz ¹
• Ahmad Ali Ghane ²

¹ Ph.D Student of cultural Sociology in Research Institute of Hawzah and University

² Associate Professor of Islamic Jurisprudence and Law of Imam Sadegh University

چکیده [English]

Today, the concept of culture is used in close association with other terms in various fields of humanities such as philosophy, psychology, semiotics, and policy making. Meanwhile, when it comes to human and Islamic sciences point of view, it becomes necessary to adopt a method which, next to an accurate understanding of it in humanities, could seek it in religious texts as well. In other words, understanding the concepts developed in humanities, together with a knowledge of religious texts' view of those existing concepts and ultimately, a recognition of the relations between these hold a high importance. The aim of this study is, therefore, explaining the method of seeking modern concepts in humanities and sociology in religious texts. We have here a case study of expounding on culture as a modern concept in the Holy Quran. Additionally, we try to comprehend the concept of Ummah as a Quranic term that has common features with culture. This is a significant step towards adapting humanities to our own conditions through seeking modern concepts in religious texts. The process we have gone through from the point of content and methodology is as follows:
1-   Step one: use of historicity in expounding on culture in order to recognize its constituents' development.
2-   Step two: Seeking extracted components from the Holy Quran using traditional semantics (dictionaries) and coming across the concept of ummah.
3-   Step three: structural semantics of ummah in order to reach the main constituents and semantic system of the concept.
4-   Step four: an analysis of the relation between ummah and culture concepts.

کلیدواژه‌ها [English]

• Concept of culture
• Concept of ummah
• Historicity
• structural semantics
• semantic domain