بررسی امکان بازنمایی امر قدسی در قالب تصویر متحرک

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه ارتباطات اجتماعی دانشگاه تهران

2 دانش آموخته دکتری ارتباطات دانشگاه تهران

چکیده

پرسش از نسبت بین دین و رسانه، در سال‌های اخیر به دغدغه جدی صاحب‌نظران دینی از یک‌سو و متخصصان رسانه از سوی دیگر تبدیل شده است. در این میان، تجربه تصویری نمودن امر قدسی یا ماورائی یکی از تجاربی است که بیش از سایر تجربه‌ها به‌ویژه در برنامه‌های دینی تلویزیون مشاهده شده است. لذا این سؤال به‌طور جدی مطرح می‌شود که آیا اساساً امکان بازنمایی امر قدسی وجود دارد؟ در این مقاله تلاش شده است تا ضمن برشمردن موانع پیش ‌روی این بازنمایی و مسائل آن، تا حد امکان راه‌حل‌هایی برای خروج از بن‌بست‌ها ارائه گردد.
نتیجه مطالعه نشان می‌دهد که دو راه‌حل اصلی بازنمایی امر قدسی در قالب تصویر، «سبک استعلایی» و «بهره‌گیری از سمبول‌ها» هستند. این دو راه‌حل در دو انتهای یک محور قرار دارند که یک سوی این محور، امر قدسی و سوی دیگر محور، امر بشری است. سبک استعلایی، مخاطب را از امر بشری به سوی امر قدسی می‌کشاند و تجربه آن را برای مخاطب فراهم می‌کند و با بهره‌گیری از سمبول‌ها، امر قدسی را در قالب امر بشری برای مخاطب به ارمغان می‌آورد. این هر دو راه‌حل اگر چنانچه بر پایه شناخت دقیق دینی و عقلانیت مبتنی بر آن شکل نگرفته باشد، این مسیر را به بیراهه می‌کشاند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Exploring the Possibility of Representing the Sacred in Motion Pictures

نویسندگان [English]

  • Azam Ravadrad 1
  • Bashir Motamedi 2

1 Professor of Communication in University of Tehram

2 Ph.D of Communication in University of Tehran

چکیده [English]

   In recent years, the question of the relation between religion and the media has become a matter of serious concern among religious scholars on the one hand, and media professionals on the other. Meanwhile, the experience of picturing the sacred and the transcendental has been shown more than others, especially in TV religious programs. Therefore, the serious question is whether representing the sacred is basically possible or not. In this article, we have tried to both enumerate the obstacles and to provide solutions to get out of them as much as possible. The results of the study show that two main solutions for representing the sacred in the form of image are “transcendental style” and “utilizing symbols”. These two solutions are at both ends of an axis, with the sacred on the one end, and the human on the other. The transcendental style takes the audience from the human to the sacred and divine side, and makes them experience it. Utilizing symbols brings the sacred matter in the form of human to the audience. Both of these solutions will end in misdirection, if they are not developed from an accurate understanding of the religion which is associated with rationality.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sacred matter
  • Motion picture
  • Representation
  1. ابوطالبی، مسعود‌ (1386). «سکولاریسم و تلویزیون» در: مجموعه مقالات اولین همایش سراسری رسانه تلویزیون و سکولاریسم. قم: مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما.
  2. آدورنو، تئودور و‌ هورکهایمر، ماکس‌ (1384). دیالکتیک روشنگری، ‌‌ترجمه امید مهرگان و مراد فرهادپور‌، تهران: گام نو‌.
  3. آرتور، کریس‌ (1382). «رسانه، معنا و روش در مطالعات دینی» در: بازاندیشی درباره رسانه، دین و فرهنگ، ‌ترجمه مسعود آریایینیا، تهران: سروش.
  4. الیوت، لیزا‌ (1387). تلویزیون استعلایی، ترجمه احسان نوروزی‌، رواق هنر و اندیشه، 3 (28)، صص 110- 96.
  5. امام خمینی، روح الله‌ (1368).  اربعین حدیث، قزوین: طه.
  6. آوینی، مرتضی‌ (1379). آینهجادو. ج1، تهران: ساقی.
  7. آوینی، مرتضی‌ (1381). آینهجادو. ج3، تهران: ساقی.
  8. آوینی، مرتضی‌ (1387). انفطارصورت، تهران: ساقی.
  9. بس، وارن‌ (1383). «عینیت سینمایی و سبک بصری» در: فیلم و فرهنگ، ‌ترجمه مجید اخگر، تهران: سمت.

10. پازولینی، پیر پائولو‌ (1389). «سینمای شعر» در: ساخت­گرایی، نشانه­شناسی­، سینما، ‌ترجمه علاءالدین طباطبایی، تهران: هرمس.

11. جانستون، رابرت کی‌ (1383). معنویت در فیلم، ‌ترجمه فتاح محمدی‌، تهران: بنیاد سینمایی فارابی.

12. جعفری، محمدتقی‌ (1380). هنر و دین، (مصاحبه با علامه جعفری). هنر دینی، (10)، صص 168-163.

13. جوادی آملی، عبدالله‌ (1390 الف). عصر امروز، عصر هنر است. منتشر شده در : www.tabnak.ir

14. جوادی آملی، عبدالله‌ (1390 ب). از حیات­بخشی هنر معقول تا خیال­­­­­­­انگیزی هنر مختال. منتشر شده در سایت: www.rajanews.com .

15. سروش، عبدالکریم (1384). نهاد ناآرام جهان، تهران: مؤسسه فرهنگی صراط.

16. سهروردی، شهاب الدین‌ (1345)، تلویحات، تصحیح هانری کربن، استانبول، 1345.

17. شریدر، پل (1383). سبک استعلایی در سینما، ترجمه محمد گذرآبادی، تهران: بنیاد سینمایی فارابی.

18. طباطبایی، محمد حسین (1359).المیزان. جلدهای 16 و 36، ترجمة سیدمحمدباقر موسوی همدانی، تهران: کانون انتشارات محمدی.

19. طباطبایی، محمدحسین (1370). بدایه الحکمه، ترجمه علی شیروانی هرندی، تهران: الزهراء.

20. طباطبایی، محمدحسین، مطهری، مرتضی (1382). اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج3. تهران: صدرا.

21. عاملی، سید سعید رضا (1383). تکنولوژی همزمان ارتباطات و دوفضایی شدن فرهنگ، دیدگاه، 1 (1 و 2)، صص 25-1.

22. فروم، اریک (1366). زبان از یاد رفته، ترجمه ابراهیم امانت، تهران: مروارید.

23. لاندبای، نات. (1382). «شبکه تجلیات جمعی» در: بازاندیشی درباره رسانه، دین و فرهنگ، ترجمه مسعود آریایینیا، تهران: سروش.

24. متز، کریستین. (1389). «درباره مفهوم زبان سینما» در: ساخت­گرایی، نشانه­شناسی­، سینما، ترجمه علاءالدین طباطبایی، تهران: هرمس.

25. مختاریان، علی (1389). چشم­انداز هنر و زیبایی‌شناسی در اندیشه و آراء شهید مطهری. منتشر شده در سایت: www.ido.ir

26. مرداک، گراهام (1382). «رازآمیز شدن دوباره جهان دین و تحولات مدرنیته» در: بازاندیشی درباره رسانه، دین و فرهنگ، ترجمه مسعود آریایینیا، تهران: سروش.

27. مککوایل، دنیس (1382). درآمدی بر نظریه ارتباطات جمعی، ترجمه پرویز اجلالی، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانهها.

28. موسوی مهر، سیدمحمدمهدی (1388). «رسانه­ای شدن دین و سکولاریزاسیون» در: مجموعه مقالات دومین هم­اندیشی سراسری رسانه تلویزیون و سکولاریسم. قم: مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما.

29. میرعابدینی، احمد‌ (1382). مروری بر مطالعات دین و رسانه در بازار جهانی‌سازی، پژوهش و سنجش، 10 (36)، صص157- 143.

30. وارد، گلن‌ (1384). پست مدرنیسم، ترجمه قادر فخر رنجبری و ابوذر کرمی، تهران: ماهی.

31. ورث، سل. (1383)‌ «تصاویر نمی­توانند چیزی بگویند، این‌طور نیست؟» در: فیلم و فرهنگ، ترجمه مجید اخگر، تهران: سمت.

32. ولن، پیتر. (1389). «سینما و نشانه­شناسی» در: ساخت­گرایی، نشانه­شناسی­، سینما، ترجمه علاءالدین طباطبایی، تهران: هرمس.

33. ویلیامز، کوئین. (1386). درک تئوری رسانه، ترجمه رحیم قاسمیان، تهران: ساقی.

1)       Bauman, Zygmunt. (1992). Intimationsofpostmodernity. London: Routledge & Kegan Paul.

2)       Howells, Richard. (2003). VisualCulture. London: Polity Press & Blackwell Publishers Ltd.

3)       Mirzoeff, Nicholas. (1999). AnIntroductiontoVisualCulture. London: Routledge.

4)       Schultze, Quentin. (1991). Televangelsim and American culture:The businessof  popular religion. Grand Rapids, MI :Baker.