نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

• عبدالله گیویان ¹
• محسن امین ²

¹ استادیار دانشگاه صدا و سیما

² دانشجوی دکتری جامعه شناسی فرهنگی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

آیین‌های مذهبی یکی از فرصت‌های ویژه اصحاب ادیان و مذاهب برای اعلام موجودیت خود به هویت‌های دیگر و هم‌چنین موقعیتی مناسب برای بازنمایی و برساخت اهالی مذهب از وضعیت فرهنگی و اجتماعی خود است. در میان فرق اسلامی، مذهب تشیع به‌عنوان یک اقلیت بزرگ که محبت اهل‌بیت (:) از ارکان با اهمیت آن است، طول تاریخش را در جامعه مسلمانان همراه با طرد و درحاشیه‌بودگی تحمیلی از جانب اکثریت اهل‌سنت گذرانده و کمتر فرصت خودنمایی یافته است. آیین‌های حسینی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین مراسم جمعی و اجتماعی شیعیان می‌باشند که از حیث: تأسیس، تکوین و کیفیت اجرا عمدتاً با زمینه‌هایی از فرهنگ عامه عجین گشته‌اند.
آیین پیاده‌روی اربعین که هرساله مصادف با 20 صفر و همزمان با اربعین شهادت حضرت سیدالشهداء (7) در مسیرهای منتهی به کربلای معلی برگزار می‌شود، با توجه به حضور میلیونی اقشار و ملیت‌های گوناگون شیعه از اقصی نقاط جهان، خصوصاً در سال‌های اخیر گسترش چشم‌گیری داشته و به یکی از بزرگ‌ترین اجتماعات آیینی جهان تبدیل شده است. در این پژوهش با عنایت به ویژگی‌ها و امتیازات ویژه این آیین شیعی، تلاش کردیم تا با تماس مستقیم با واقعیت درحال اجرا از طریق روش کیفی مردم‌نگاری، سه رکن اساسی ماهیت، ساختار و کارکردهای آیین پیاده‌روی اربعین را با تفسیرهای مشارکت‌کنندگان اصلی‌اش یعنی: زائران، مروجان و مجریان این آیین از منظر چارچوب مفهومی ارتباطات آیینی مطالعه کنیم. شایان ذکر است علی‌رغم توجه به پیشینه این آیین در تاریخ اجتماعی شیعیان عراق و هم‌چنین زمینه‌های فرهنگی موجود، تمرکز اصلی این پژوهش به روی مشارکت‌کنندگان ایرانی قرار داشته است.
نتایج حاصل از دو مرحله تحلیل داده‌های به‌دست‌آمده از مصاحبه‌ها و مشاهدات میدانی به روش‌های مضمون‌بندی داده‌ها و کدگذاری نظریه‌ای نشان داد: این آیین شیعی در ارتباط تنگاتنگی با سه مفهوم کلان محبت اهل‌بیت، نمایش جهانی و هویت شیعی قرار دارد.
 

کلیدواژه‌ها

• پیاده‌روی اربعین
• اجتماع
• آیین
• ارتباطات آیینی
• شیعیان
• نمایش

20.1001.1.22520252.1396.24.2.6.9

عنوان مقاله [English]

Affection and Identity as Portrayed by Arbaeen Procession; a Study of the Nature, Functions and Structure of Arbaeen Procession from the Viewpoint of Ritual Communication

نویسندگان [English]

• Abdollah Guivian ¹
• mohsen amin ²

¹ Assistant Professor of Iran Broadcasting University

² Ph.D Student of Cultural Sociology of Allameh Tabataba'i University

چکیده [English]

 
    Religious rituals provide a particular opportunity for their adherents and practitioners to assert themselves vis-à-vis other religious identities, and at the same time they are an apt opportunity for the representation of their cultural and social conditions. Among Islamic sects, Shia , as a remarkable minority whose affectionate attachment to the Prophet's Household is a significant feature of it, has been unduly marginalized in long terms of its history under the pressure of  Sunni  majority, and has been granted little time to demonstrate its magnificence. Husseini rituals are among the most important and efficient collective rituals of Shias that are mixed with the popular culture in terms of the development and performance quality.
Arbaeen procession which is organized annually in the direction of Karbala on the 40th day of Imam Hussein's martyrdom has proved itself, especially in recent years, as one of the most massive rituals in the world, by involving large sections of Shias from around the world. In this research, by considering the specific features and advantages of this, it has been attempted to study this phenomenon by using direct observation of the event and qualitative demographic assessment and by considering the three basic pillars of ritual practice, i.e. essence, structure and functions through the participants' (pilgrims, promoters and organizers) interpretations. It must be noticed that despite a recourse to the ritual background which refers to Iraqi social history, the focus of our research is on Iranians.
The results derived from two phases of assessing data gained through interviews, field observations and coding them show that this ritual is in close contact with three general concepts: affection to the Prophet's Household, global demonstration and Shia identity.
 

کلیدواژه‌ها [English]

• Arbaeen procession
• Congregation
• Ritual
• Ritual Communication
• Demonstration