نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

• محمدسعید مهدوی کنی ¹
• رضا امینی هرندی ²

¹ استادیاردانشکده معارف اسلامی و فرهنگ وارتباطات دانشگاه امام صادق (ع)

² کارشناسی ارشد معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات، دانشگاه امام صادق (ع)

چکیده

در دهه‌های اخیر در حوزه مدیریت و برنامه‌ریزی شهری، رویکرد برنامه‌ریزی توسعه محله‌ای پایدار بسیار مورد توجه قرار گرفته است. این رویکرد که مشارکت مردم از مهم‌ترین ارکان اصلی آن محسوب می‌شود، به‌دنبال آن است که مردم را در مراحل مختلف تصمیم‌گیری، اجرا و ارزیابی دخیل و از ظرفیت‌ها و استعداد‌هایی که در بین مردم محله وجود دارد، به بهترین شکل استفاده کند. برای اجرای چنین رویکردی در هر شهری باید ویژگی‌ها و شرایط آن‌ها مد نظر قرار گیرد و الگوی بومی برای آن تهیه شود. یکی از ویژگی‌ها، سرمایه‌ها و ارکان اصلی محله‌های شهرهای اسلامی و ایرانی، نهاد مسجد است که معمولاً در هر شهر و محله‌های آن نوعی مرکزیت داشته و کارکردهای مختلفی در طول تاریخ و زمان معاصر برعهده داشته و از این جهت می‌تواند در الگوی بومی توسعه فرهنگی ـ اجتماعی در سطح محله مؤثر و کارآمد باشد. در این تحقیق تلاش شده است نوعی از توسعه فرهنگی ـ اجتماعی محله‌ای ارائه شود که محوریت آن با مسجد باشد، لذا با پیونددادن مطالعات صورت‌گرفته در زمینه توسعه محله‌ای و توسعه فرهنگی ـ اجتماعی و همچنین آثار موجود در حوزه مسجد و کارکردهای آن، نُه مؤلفه به‌عنوان مؤلفه‌های اصلی توسعه فرهنگی ـ اجتماعی محله‌ای پایدار مسجد محور ارائه و از این رهگذر با استفاده از روش کیفی و ابزار مصاحبه و مشاهده مشارکتی، ضمن بررسی یک مورد (مسجد ثامن‌الائمه (ع) واقع درشهرک قدس تهران) و تطبیق مؤلفه‌ها با این مسجد، میزان تحقق چنین توسعه‌ای و امکان تداوم و همچنین موانع موجود در گسترش آن مطالعه‌ و مدل مسجد مذکور نیز احصاء گردیده است. در نهایت مشخص شد اگرچه مسجد ثامن‌الائمه (ع) نتوانسته است در همه زمینه‌ها و ابعاد توسعه فرهنگی ـ اجتماعی محله‌ای به‌صورت کاملاً ایده‌آل نقش‌آفرین و اثرگذار باشد، ولی‌ با این وجود می‌توان افزایش وحدت و همبستگی محله‌ای، زمینه‌سازی جهت افزایش تعاون و مشارکت محله‌ای و تقویت هویت و تعلق محله‌ای را از جمله عوامل و مؤلفه‌های مهم اثرگذاری این مسجد در سطح محله ذکر کرد.‌
 

کلیدواژه‌ها

• مسجد
• برنامه‌ریزی شهری
• توسعه محله‌ای پایدار
• توسعه فرهنگی
• مشارکت اجتماعی

20.1001.1.22520252.1396.24.2.7.0

عنوان مقاله [English]

Mosque –Based Sustainable Cultural Community Development;Case Study ofSamen Al-AemehMosque in Tehran

نویسندگان [English]

• Mohammad Saeed Mahdavikani ¹
• Reza Aminiharandi ²

¹ Assistant Professor of Islamic Studies and Culture and Communication of Imam Sadeq University

² M.A. of Islamic Studies and Culture and Communication of Imam Sadeq University

چکیده [English]

 
In recent decades, the approach to the planning of sustainable community development has had a huge importance in the field of urban planning and management.The participation of people is one of the main factors of this approach and it tries to include them in different stages of decision making, execution and evaluation and tries to benefit from their capacity and potentials. This has been the center of attention in Iran in recent years and many books have been published about it. In order to implement such an approach in every city, we need to consider their specifications and provide a local pattern for them. One of the main elements of Islamic cities and communities is mosque which hasusually beengiven a central role in them and has assumed different functions in history and contemporary time, and because of that,it can be used as an effective example of cultural-social development at local level. In this research a local type of cultural-social development based on mosque has been presented. To do this, we have connected many studies done on community development, cultural-social development and mosques and we have introduced 9main components as the main factors of sustainable cultural-social community development based on mosques. Then by using qualitative method and interviews and participatory observation, we selected Samen-al-Aemeh Mosque in Shahrak-e-Gharb district, and while adjusting those components with it, we assessed the scope of the feasibility of this development together with the existing obstacles.The conclusion is that despite its not achieving an ideal efficiency in all socio- cultural domains, the mosque has succeeded in promoting cooperation and people’s participation in their local issues and developing their community sense.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

• Mosque
• Urban planning
• Sustainable community development
• Cultural development
• Social participation