ترسیم صورت‌بندی تطورات گفتمانی گفت‌وگوهای قرآنی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق(ع)

2 دکترای علوم قرآنی و عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

با توجه به کانونی بودن گفت‌وگو در کنش ارتباطی و نقش تحلیل کلام در بازسازی و استقرار گفتمان، 133 گفت‌وگوی موجود در قرآن به روش تمامشماری استخراج و سپس به ترتیب نزول سوره‌ها (و نه به ترتیب مصحف) با اقتبـاس از دیگر پژوهش‌های قرآنی، در چهار مرحله، دعوت علنی پیــامبر و ایمان مخفی مؤمنان؛ گسترش دعوت و علنی شدن اعتقادات مؤمنان؛ تشکیل جامعه ایمانی؛ و تثبیت و پایش جامعه اسلامی طبقهبندی شدند‌ (مراحل اول و دوم مکی و مراحل سوم و چهارم مدنی است).
       سپس با به کار بستن یک ترکیب چند سطحی از انواع و سطوح مختلف نظریه و روش تحلیل گفتمان، ابتدا مهم‌ترین عناصر زبان‌شناختی گفت‌وگوها بر اساس مکتب نقش‌گرای هلیدی استخراج و سپس گفت‌وگوها در بافت و زمینه متن و کلان اجتماع بازخوانی شدند. در انتها با استخدام مفاهیم نظریه گفتمانی لاکلائو و موف؛ صورت‌بندی تطورات گفتمانی گفت‌وگوها طی 23 سال نزول قرآن ترسیم و ارائه شده است که در آن فرآیند اضمحلال گفتمان شرک‌آلود حاکم و شکل‌گیری اولیه گفتمان حاکمیت اسلامی در چهار مرحله «بی‌قراری گفتمان حاکم»؛ «غیریت‌سازی»، «مفصل‌بندی گفتمانی» و «پیرایش گفتمانی» معرفی شده است.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Drawing on the Formulation of the Discourse Evolution of Quranic Dialogues

نویسندگان [English]

  • Abdolkarim Khayami 1
  • Abdolkarim Behjatpoor 2

1 Assistant Professor of Culture and communication of Imam Sadiq University

2 Associate Professor at Islamic Research Institue for Culture and Thought

چکیده [English]

With regard to the focus of the conversation in communicative action and the role of the analysis of the word in the reconstruction and establishment of discourse, 133 the existing Quranic conversation is extracted in full scale, and then, respectively, the descending of the surahs (and not in accordance with the verse) with the adoption of other Quranic studies, In four stages, the public invitation of the Prophet and the secret faith of the believers; the spread of the invitation and publicity of believers' beliefs, the formation of a faith community, and the establishment and monitoring of the Islamic society were categorized. (The first and second steps of Maki and the third and fourth stages of civilization)
Then, using a multi-level combination of different types and levels of discourse analysis theory and method, the most important linguistic elements of the dialogues were firstly extracted based on the Halliday role-based school and then the conversations were retrieved in the context and context of the text and the macro-society. Finally, the recruitment of the concepts of the discourse theory of Laclau and Muffe; the formulation of the discursive evolution of the dialogues in the 23 years of the Qur'an revelation has been presented and presented in which the process of the elimination of the prevailing participatory discourse and the initial formation of the discourse of Islamic sovereignty in four phases: "the agitation of the ruling discourse"; "antagonism "," Discourse articulation " and" Discourse enhancement ".
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • quran
  • Dialogue
  • Discourse Analysis
  • Interpersonal Communication
  • Normative Model
آجیلی، هادی (1389)، صورت‌بندی گفتمان اسلامی در روابط بین‌الملل، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (7)
آقاگل‌زاده، فردوس (1385)، تحلیل انتقادی گفتمان، چاپ اول، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
ایروانی، جواد (1385)، مهارت‌های گفتاری در آموزه‌های اسلامی؛ آداب گفت‌وگو ـ قرآن و جامعه‌شناسی ـ بنیاد پژوهش‌های قرآنی حوزه و دانشگاه بوعلی‌سینای همدان
العموش، خلود (1388)، گفتمان قرآن؛ بررسی زبان‌شناختی پیوند متن و بافت قرآن، ترجمه سید حسین سیدی، چاپ اول، تهران: انتشارات سخن
بهجت‌پور، عبدالکریم (1392)، تفسیر تنزیلی؛ مبانی، اصول، قواعد و فواید، چاپ اول، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
پروینی، خلیل (1379)، تحلیل عناصر ادبی و هنری داستان‌های قرآن، چاپ اول، تهران: انتشارات فرهنگ‌گستر
جان لاینز (1385)، مقدمه‌ای بر معناشناسی زبان‌شناختی، ترجمه حسین واله، تهران: نشر گام نو
چتمن، سیمور (1390)، داستان و گفتمان، ترجمه راضیه‌سادات میرخندان، مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما، قم: ص 9
حسینی، محمد (1382)، ریخت‌شناسی قصه‌های قرآن؛ بازخوانش دوازده قصه قرآنی، تهران: انتشارات ققنوس
خراسانی، زهرا (1384)، نقش گفت‌وگو در قصه‌های قرآنی، چاپ اول، تهران: انتشارات اُسوه
سعیدی روشن، محمدباقر (1385)، تحلیل زبان قرآن و روش‌شناسی فهم آن، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
سلطانی، سید علی‌اصغر (1384)، قدرت، گفتمان و زبان، چاپ اول، تهران: نشر نی
طباطبایی، سید محمدحسین (1417)، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ پنجم، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
عطارد، میترا (1380)، بررسی ساختار روایت در قصص قرآن، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته پژوهش هنر، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد تهران مرکز.
غلامرضایی، علی‌اصغر (1389)، بررسی ساخت روایت تصویری قصه‌های قرآن مجید با تأکید بر قصه سورۀ کهف، پایان‌نامه مقطع دکترای رشته پژوهش هنر، تهران: دانشگاه هنر.
فرهنگی، علی‌اکبر (1378)، ارتباطات انسانی، چاپ سوم، جلد اول، تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
فضل‌ا...، سید محمدحسین (1389)، گفت‌وگو و تفاهم در قرآن کریم؛ روش‌ها، الگوها و دستاوردهای گفت‌وگو، ترجمه سیدحسین میردامادی، تهران: هرمس.
فلیک، اووه (1387)، درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمه هادی جلیلی، چاپ اول، تهران:‌ نشر نی.
فیسک، جان (1386)، درآمدی بر مطالعات ارتباطی، ترجمه مهدی غبرایی، چاپ اول، تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها.
قائمی‌نیا، علیرضا (1389)، بیولوژی نص؛ نشانه‌شناسی و تفسیر قرآن، چاپ اول، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
کسرایی، محمدسالار و پوزش شیرازی، علی (بی‌تا)، نظریه گفتمان لاکلاو و موفه، ابزاری کارآمد در فهم و تبیین پدیده‌های سیاسی، فصلنامه سیاست، دوره 39، شماره 3.
کلانتری، عبدالحسین (1391)، گفتمان از سه منظر زبان‌شناختی، فلسفی و جامعه‌شناختی، چاپ اول، تهران: انتشارات جامعه‌شناسان
مک دانل، دایان (1380)، مقدمه‌ای بر نظریه‌های گفتمان، ترجمه حسین‌علی نوذری، چاپ اول، تهران: انتشارات فرهنگ گفتمان.
معموری، علی (1392)، تحلیل ساختار روایت در قرآن؛ بررسی منطقی توالی پیرفت‌ها، چاپ اول، تهران: نشر نگاه معاصر.
میر، مستنصر و عبدالرئوف، حسین (1390)، مطالعه قرآن به منزله اثری ادبی؛ رویکردهای زبانی ـ سبک‌شناختی، ترجمه ابوالفضل حُرّی، انتشارات نیلوفر.
میلز، سارا (1382)، گفتمان، ترجمه فتاح محمدی، چاپ اول، زنجان: نشر هزاره سوم.
نوذری، حسینعلی (1379)، صورت‌بندی مدرنیته و پست مدرنیته، چاپ اول، تهران: انتشارات نقش جهان.
ون‌دایک؛ تئون ای (1382)، مطالعاتی در تحلیل گفتمان، از دستور متن تا گفتمان‌کاوی انتقادی، ترجمه گروه مترجمان، چاپ اول، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
هوارث، دیوید (1377)، نظریه گفتمان، ترجمه سید علی‌اصغر سلطانی، فصلنامه علوم سیاسی‌، شماره 2.
یورگنسن و فیلیپس (1389)، نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمه هادی جلیلی، چاپ اول، تهران: نشر نی.
یوسف‌زاده، غلامرضا (1392)، سطوح روایت در قصه‌های قرآن، قم: انتشارات مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما.
Goodwin, Charles & Heritage, John (1990), Conversation Analysis; Annual Review Of Anthropology, Jstor, Vol. 19.
Halliday, M. A. K (1994), An Introduction To Functional Grammer, Second ed, New York: Edwara Arnold.
Laclau, E, & Mouffe, C (1985), Hegemony and Socialist Strategy: Towards a Radical Democratic Politics. London: Verso.
Laclau (Ed) (1994), The making of Political Identities, London: Verso.
Smith, Annemarie (1998), Laclau and Mouffe The Radical Democratic Imaginaty, London and Newyork .