خوانش مبناگرای سنتی از گفت‌وگوی بینادینی در ایران پساانقلاب- یک مطالعه کیفی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری دین‌پژوهی دانشگاه ادیان و مذاهب قم

2 استاد جامعه‌شناسی ارتباطات بین‌الملل- دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام)

3 دانشیار گروه تاریخ و تمدن دانشگاه باقرالعلوم قم(علیه‌السلام)

چکیده

گفت‌وگو با دیگری دینی از نتایج و رویدادهای مهمی است که در عرصه دینداری قابل تصور است. پس از انقلاب در ایران برخی سازمان‌ها و نهادهای دولتی و غیردولتی با این پیش‌فرض که پیشینه این سنخ از گفت‌وگوها در حوزه تمدن اسلامی وجود دارد، به این مسئله توجه کردند. بدون تردید، نمایندگان این نهادها در این سال­ها با اتکا بر همین گفت‌وگوها در اثبات هویت اسلامی-  شیعی با ادیان دیگر و به­ویژه مسیحیت کاتولیک، کسب تجربه کرده‌اند. این پژوهش با رویکردی کیفی می‌کوشد با تحلیل مضمون گفتارهای ناظر به ذهنیت و تجربه این افراد به این پرسش پاسخ دهد که اساساً کنشگران با ابتناءی بر رویکرد درون‌دینی که مبناگرای سنتی اتخاذ می‌کند، چگونه به دیگری دینی نگریسته و چه تفسیری از گفت‌وگو با «آن دیگری» ارائه می‌کند. بدین‌منظور، داده‌های میدانی به روش نمونه‌گیری هدفمند و در مصاحبه نیمه‌ساختار‌یافته با 15 نفر از کنشگران این عرصه گردآوری شد. تحلیل مضامین گفتارها نشان داد که از نگاه مبناگرای سنتی، گفت‌وگو با دیگری دینی در مواجهه با دیگری دینی حقانیت را مقدم بر همسان‌نگری مذهبی کرده، جهان‌گری دینی را به عنوان یک اصل ثابت در گفت‌وگوها پذیرفته و تلاش می‌کند با مشروعیت‌بخشی سیاسی- دینی به دیگری مسیر گفت‌وگوهای دینی را از پیش تعیین کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The traditional foundationalist reading of inter-religious dialogue inpost-revolutionary Iran - A qualitative study

نویسندگان [English]

  • majid jafarian 1
  • Hassan Bashir 2
  • Mohsen Alviri 3

1 Ph.D of Religious Studies of University of Religions and Denominations

2 Professor of Sociology of International Communications- Imam Sadegh University

3 Associate Professor, Dept. of History and Civilization, Baqir al-Olum University

چکیده [English]

Dialogue with Religious Another is one of the important results and events that can be imagined in the field of religion. After the revolution in Iran, some governmental and non-governmental organizations and institutions took this issue on the assumption that there was a history of this type of dialogue in the field of Islamic civilization. Undoubtedly, the representatives of these institutions have gained experience over the years by relying on these conversations to prove Islamic-Shiite identity with other religions, and in particular Catholic Christianity. This qualitative study seeks to answer the question by analyzing the content of the discourses on the subjectivity and experience of these individuals that, essentially, based on the intrinsic approach adopted by the traditional foundationalist, how does one view the religion as another and what is the interpretation of the dialogue with the "other"? Provide. For this purpose, field data were collected through purposeful sampling in a semi-structured interview with 15 actors in this field. The analysis of the themes of the discourse showed that, from a traditional foundationalist perspective, dialogue with another religion prioritized religious equality, embraced religious globalization as a fixed principle in dialogue, and attempted to negotiate another through political-religious legitimacy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Inter-religious dialogue"
  • " Religious Another "
  • "traditional foundationalist"
  • "Thematic Analysis"
  • "Iran"
اکبری، رضا(1385). ایمان گروی: ایمان گروی: نظریات کرکگور، ویتگنشتاین و پلانتینگا. قم: نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
الویری، محسن و مهربانی‌فر، حسین(1393). «چگونگی و کارکردهای گفت‌وگو در سیره نبوی با نگاهی به نظریه کنش ارتباطی با تأکید بر اینکه سنت اسلامی». مجله اسلام و مطالعات اجتماعی، (2)2.
بوبر، مارتین(1380). من و تو، ترجمه ابوتراب سهراب و الهام عطاردی. تهران: نشر و پژوهش فروزان روز.
داوری اردکانی، رضا (1384). «شرایط امکان دیالوگ بینادینی». نامه فرهنگ، ش 56، 154 - 159.
جعفریان، رسول و صدیقی، مریم(1395). از دربند تا قطیف (گزارشی از گفتگوهای مسیحی-اسلامی در دوره صفوی و قاجاری). قم: انتشارات علم.
جعفریان، مجید و مسجدجامعی، محمد(1394). «دیدگاه‌های نظری به گفت‌وگوی دینی در ایران». مجله الهیات تطبیقی، شماره 13، 105 - 120.
جعفریان، مجید؛ بشیر، حسن و میری، سیدجواد(1397). «خوانش فرهنگی از گفت‌وگوی بینادینی در ایران- مطالعه کیفی». مجله ارتباطات میان‌فرهنگی، شماره 35، 9 - 35.
جلالی، رستم(1391). نمونه‌گیری در پژوهش‌های کیفی، فصلنامة تحقیقات کیفی در علوم سلامت، (4)1، 310-320.
جوادی آملی، عبدالله(1386). تفسیر انسان به انسان. قم: نشر بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی.
خسروپناه، عبدالحسین(1389). جریان‌شناسی فکری ایران معاصر. قم: مؤسسه حکمت نوین اسلامی.
دورکیم، امیل(1381). درباره تقسیم کار اجتماعی. باقر پرهام، تهران: نشر مرکز.
دیلمی معزی، امین و عنایتی، علیرضا(1394). تاریخ تمدن اسلامی: نقش گفت­و­گو در توسعه تمدن اسلامی «دوره میانه». تهران: سپهر اندیشه.
رشاد صادقی، علی‌اکبر(1385)، «اهداف و قواعد گفت‌وگوی دینی و تمدنی»، مجله چشم‌اندازهای ارتباطات فرهنگی، شماره 26، 32 – 36.
سروش، عبدالکریم(1380)، «گفت‌وگو، عدالت و آزادی»، بازتاب اندیشه، ش 18، 13 - 16.
سروش، عبدالکریم، (1386)، «گفت‌وگوی فرهنگ‌ها به جای گفت‌وگوی تمدن‌ها»، نقاد: علی‌اصغر نصرتی، بازتاب اندیشه، ش 86، صص 7 - 11.
سویدلر، لئونارد(1382)، «عصر گفت‌وگوی جهانی»، ترجمه هوشنگ رهنما، مجله اخبار ادیان، شماره 6، 56 - 59.
صالحی، مهدی(1393). بررسی و نقد علمی گفت وگوهای اسلام و مسیحیت در پنجاه سال اخیر ایران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: محمد مسجد جامعی، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
طالبی‌دارابی، باقر و جعفریان، مجید(1397)، «واکاوی فهم انتقادی از گفت‌وگوی بین ادیان در تجربه و ذهنیت ایرانی»، مجله الهیات تطبیقی، شماره 20،  41 - 58.
عباسی، شهاب الدین(1386)، «پل نیتر؛ منادی گفت و گوی ادیان در جهان محنت آلود»، اخبار ادیان، شماره 22.
فاضلی، مهسا(1385)،‌ «گفت‌وگو در قرآن»، مجله بشارت، شماره 55.
فورشت، اینگر و رپستاد، پل(1394). درآمدی بر جامعه‌شناسی دین: نظریه‌های کلاسیک و معاصر. ترجمه مجید جعفریان، قم: نشر ادیان.
مجموعه مقالات، سنت گفت‌وگو و مناظره با ادیان و مذاهب(1384)، قم: انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه قم
مسجدجامعی، محمد(1382)، «جایگاه گفت‌وگوی ادیان در فعالیت‌های فرهنگی خارج از کشور»، مجله چشم‌انداز ارتباطات فرهنگی، ش 7، 5 - 13.
مسجد جامعی، محمد(1379)، گفتگوی دینی - گفتگوی تمدنی: اسلام و مسیحیت در دوران جدید، تهران: انتشارات پورشاد، چاپ اول.
محقق داماد، مصطفی(1382)، «دین و گفت‌وگوی ادیان»، نامه فرهنگستان علوم، ش 20، 7 - 22.
مظفری، محمدحسین(1382)، «جهان اسلام و گفت‌وگوی ادیان»، اطلاعات سیاسی اقتصادی بهمن و اسفند، شماره 197 و 198.
مقری، احمد(1393). گفت وگوی ادیان در چالش با هویّت دینی با تأکید بر الهیات تطبیقی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: مهراب صادق‌نیا، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
نصر، سیدحسین(1385). معرفت و معنویت. ترجمه انشالله رحمتی، تهران: دفتر پژوهش و نشر سهروردی.
نواب، ابوالحسن(1392)، «نقد و بررسی ادله نقلی طهارت و نجاست اهل کتاب»، مجله پژوهش‌های فقهی، (4)9، 41 - 67.
نواب، ابوالحسن(1383)، «انقلاب اسلامی و گفت‌وگوی ادیان»، نشریه فرهنگ و هنر، ش 14، 11 - 12.
نوری، محمد و حاج حسینی، مرتضی(1386). گفتگوی ادیان: مجموعه مقالات کنگره بزرگداشت پروفسور عبدالجواد فلاطوری. اصفهان: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
هوردرن، ویلیام(1368). راهنمای الهیات پروتستان. ترجمه طاطه‌وس میکائلیان، تهران: شرکت انتشارات علمی.
 
Abu-Nimer , Mohammed , Amal I. Khoury , and Emily Welty (2007) Unity in Diversity: Interfaith Dialogue in the Middle East, Washington, DC : United States Institute of Peace Press.
Dessel , Adrienne , Mary E. Rogge , and Sarah B Garlington,(2006) “ Using Intergroup Dialogue to Promote Social Justice and Change .” Social Work 51 (4, pp. 303 – 315.
.J ,Stirling-Attride (٢٠٠١),An Analytic Tool for Qualitative :Networks Thematic: Research Qualitative ,"Research, pp. ۴٠۵–٣٨۵ .