دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق)

رابطه سواد رسانه‌ای با میزان پذیرش شایعات در بین مخاطبان شبکه‌های اجتماعی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصی، گروه علوم ارتباطات، واحد امارات، دانشگاه آزاد اسلامی، دبی، امارات متحده عربی

2 استادیار، گروه علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 دانشیار، عضو و مدیر گروه علوم ارتباطات اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی ، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

هدف اصلی انجام این پژوهش، بررسی رابطه سواد رسانه­ای با میزان پذیرش شایعات در بین مخاطبان شبکه‌های اجتماعی است. پژوهش ازنظر هدف، کاربردی و روش پژوهش توصیفی از نوع پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش متشکل از کلیه اعضای فعال شبکه­های اجتماعی اینستاگرام و تلگرام است. برای انتخاب نمونه از روش نمونه‌گیری سهمیه­ای استفاده شد که 360 نفر به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. برای جمع­آوری داده­ها از روش میدانی و کتابخانه­ای استفاده شد و ابزار مورداستفاده پرسشنامه بوده است. پرسشنامه سواد رسانه­ای قربانی، نیوشا و شاطریان (1395) که سه مؤلفه تنوع و مهارت استفاده، جمع­آوری و تولید اطلاعات و نگاه انتقادی را مورد سنجش قرار می‌دهد و پرسشنامه پذیرش شایعات کیم و باک (2010) با 5 عامل انتقال شایعه، قوه استدلال، هیجانات منفی، اعتبار منبع، شکل‌گیری باور انتخاب شدند. برای تعیین روایی ابزار پژوهش از روایی محتوا و برای تعیین پایایی ابزار از آلفای کرونباخ استفاده شد. به‌منظور تجزیه‌وتحلیل داده‌های گردآوری‌شده از شاخص‌های آمار توصیفی (فراوانی، میانگین، واریانس و انحراف معیار) و آزمون‌های آماری استنباطی (آزمون کلموگروف اسمیرنوف، t تک نمونه­ای، همبستگی پیرسون، رگرسیون، تحلیل واریانس یک‌راهه) استفاده به عمل آمد. نتایج به‌دست‌آمده از تجزیه‌وتحلیل داده‌ها نشان داد: میزان سواد رسانه­ای کاربران شبکه­های مجازی در حد متوسط است؛ میزان پذیرش شایعات بالاتر از حد متوسط است؛ بین سواد رسانه‌ای و مؤلفه­های آن با پذیرش شایعات در بین کاربران رابطه معنی‌دار و معکوس وجود دارد و ضریب تعیین به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که حدود 35 درصد از تغییرات پذیرش شایعات در بین کاربران ناشی از کمبود سواد رسانه­ای آنهاست. از بین مؤلفه­های سواد رسانه­ای هر سه مؤلفه تنوع و مهارت استفاده، جمع‌آوری و تولید اطلاعات و نگاه انتقادی قدرت پیش­بینی کنندگی پذیرش شایعات را دارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The relationship between media literacy and the level of acceptance of rumors among social media audiences

نویسندگان [English]

  • Amir abbas Taghipour 1
  • Mahmoud Reza Mohammad Taheri 2
  • Mohammad Soltanifar 3

1 Ph.D. Student, Department of Communication Sciences, UAE Branch, Islamic Azad University, Dubai, United Arab Emirates

2 Assistant Professor, Department of Social Sciences, Communication and Media, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

3 Associate Professor, Member and Director of the Department of Social Communication Sciences, Islamic Azad University, Research Sciences Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

چکیده [English]

The main purpose of this study is to investigate the relationship between media literacy and the level of acceptance of rumors among social media audiences. The research is applied in terms of purpose and descriptive research method. The statistical population of this study consists of all active members of Instagram and Telegram social networks. To select the sample, quota sampling method was used and 360 people were selected as the sample. Field and library methods were used to collect data and the tool used was a questionnaire. Ghorbani, Newsha and Shaterian (2016) Media Literacy Questionnaire, which measures the three components of diversity and skills of use, collection and production of information and critical view, and Kim and Buck Rumble Acceptance Questionnaire (2010) with 5 transfer factors Rumor, reasoning, negative emotions, source credibility, belief formation were selected. Content validity was used to determine the validity of the research instrument and Cronbach's alpha was used to determine the reliability of the instrument. In order to analyze the collected data, descriptive statistics (frequency, mean, variance and standard deviation) and inferential statistical tests (Kolmogorov-Smirnov test, one-sample t, Pearson correlation, regression, one-way analysis of variance) were used. Action was taken. The results obtained from data analysis showed: The media literacy of virtual network users is average; the acceptance rate of rumors is above average; there is a significant and inverse relationship between media literacy and its components with the acceptance of rumors among users and shows the coefficient of determination obtained. About 35% of the changes in the acceptance of rumors among users are due to their lack of media literacy; among the components of media literacy; all three components have the power to predict the acceptance of rumors, the diversity and the skill of using, gathering and producing information and the critical eye.

کلیدواژه‌ها [English]

  • media
  • media literacy
  • rumor
  • rumor acceptance
  • social networks
امیرانتخابی، شهرود و رجبی، مسعود (1387). بررسی و تحلیل سطوح مختلف سواد رسانه­ای. ویژه­نامه سواد رسانه‌ای، پژوهشکده تحقیقات استراتژیک، شماره 22.
ایران زاده، سلیمان (1397). بازشناسی و پیش‌نیازهای سواد رسانه‌ای در نظام اجرایی. فصلنامه علمی کاربردی مدیریت دولتی، شماره 33-34.
بیگدلی، زاهد. نصیری، ماریا (1392). تحلیل سواد رسانه‌ای دانشجویان کارشناسی‌ارشد مجموعه رشته‌های علوم انسانی شهر اهواز بر اساس رویکرد نظری تامن. روانشناسی اجتماعی، 29 (1)، صص. 99-117.
پاتر، جیمز (1385). تعریف سواد رسانه‌ای. ترجمه لیدا کاووسی، فصلنامه رسانه، 17 (4)، صص. 26-7.
پورآزادی، شیرین (1393). بررسی سواد رسانه‌ای دبیران و خبرنگاران واحد خبر صداوسیمای مرکز کرمانشاه و نقش آن در برنامه‌سازی خبری، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد رشته علوم ارتباطات اجتماعی. دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات اردبیل.
تامن، الیزابت (1380).  مهارت‌ها و راهبردهای آموزش رسانه‌ای. مترجم حسن نورایی بیدخت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
ترکمان، فرح؛ شهابی، زینب (1395). شایعه و عوامل اجتماعی مؤثر در پذیرش آن. راهبرد اجتماعی و فرهنگی، 5 (19)، صص. 215-191.
تقی­زاده، عباس (1394). ارتقای سواد رسانه­ای زمینه کاهش آسیب‌های اجتماعی نوپدید فضای مجازی. فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 19.
حسینی، ‌آسیه سادات‌ (1394). بررسی روابط بین نفاق سازمانی، فرهنگ سازمانی و شایعه سازمانی. ‌پایان‌نامه‌ کارشناسی‌ارشد ‌مدیریت‌ دولتی، دانشگاه ایلام.
شاه‌محمدی، عبدالرضا؛ هنجنی زاده، یگانه (1390). بررسی میزان سواد رسانه‌ای دانشجویان کارشناسی‌ارشد ارتباطات دانشگاه آزاد اسلامی. فرهنگ ارتباطات، 1 (2)، صص. 25-38.
صفاری نیا، مهرناز؛ مزیدی، علی محمد؛ صفاری نیا، مجید (1395). مقایسه شایعه‌پراکنی اینترنتی و خودشیفتگی در بین کاربران فیسبوک، اینترنت و افراد غیر کاربر اینترنت. دوفصلنامه علمی- پژوهشی شناخت اجتماعی، 5 (1)، صص. 68-62.
صلحی، مهناز؛ جورمند، هانیه؛ گوهری، محمدرضا (1394). بررسی وضع سواد رسانه‌ای و نگرش درباره مصرف خودسرانه مکمل‌های لاغری در دانشجویان دختر خوابگاهی. علوم مراقبتی نظامی، ۲ (۴)، صص. ۲۲۱-۲۲۸
عباسی قادری، مجتبی؛ میرعلی سیدی، زینب (1391). سواد رسانه‌ای مخاطبان رسانه‌های نوشتاری در شهر تهران. مطالعات فرهنگ و ارتباطات، 13 (4)،صص. 68-92.
عباسی، حامد؛ نهاوندی، نسیم؛ سالاریه، نورا، (1392). طراحی مدل مفهومی و شبیه‌سازی روند گسترش شایعه سازمانی. یازدهمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت.
قاسمی، طهمورث (1385). سواد رسانه‌ای رویکرد جدید به نظارت. فصلنامه رسانه، 17 (4)، صص. 15-28.
قربانی، محمدرضا. نیوشا، بهشته. شاطریان، فاطمه (1395). ساخت و هنجاریابی آزمون سواد رسانه‌ای جوانان شهر تهران، پژوهش‌های ارتباطی، شماره 88، صص. 98-73.
مقیمی، محمد؛ غفاری، رحمان (1395). بررسی پایبندی مدیران به اخلاق و مدیریت شایعه در سازمان‌های دولتی ایران. مدیریت فرهنگ سازمانی، 14 (1)، صص. 26-1.
هماصدر،‌ صدیقه (1388). مدیریت ‌شایعه؛ ‌پذیرش‌ و ‌پایش.‌ مجله تدبیر، ‌سال 20،‌ شماره ‌873‌، صص. 53-2.
Angell, H. M. (2015). What music videos teach at-risk adolescent girls: making a case for media literacy curriculum, a doctoral dissertation of Philosophy, University of Florida.
Christ, W. & Potter, W.J. (1998). Media literacy, media education and the academy. Journal of Communication, 48 (1), 5-13.
Cortés, C. (2001). Knowledge construction and popular culture: The media as multicultural educator. In J. Banks & C. McGee Banks (Eds.), Handbook of research on multicultural education (pp. 169-183). San Francisco: Jossey-Bass.
Difonzo, Nicholas; J. Bourgeoi, Martin; Suls, Jerry; Homan, Christopher; - Stupak, Noah; P. Brooks,Bernard; S. Ross, David & Bordia, Prashant. (2013). Rumor clustering, consensus, and polarization: Dynamic social impact and self-organization of hearsay. Journal of Experimental Social Psychology, 49(12), 378–399.
Dunn, J, (2003). Internet-based patient self-care: the Internet generation of health care delivery, JMIR, Vol. 5.
Kellner, D & Share, J. (2005). Toward critical media literacy: Core, Concepts, Debates, Organizations, and policy, Discourse Studies in the Cultural Politics of Education, 26(3), 369-386.
Liang, An Huo; Lin Tingting; Fan, Chongjun; Liu, Chen and Jun Zhao. (2015). Optimal control of a rumor propagation model with latent period in emergency event. Advances in Difference Equations: a Springer Open Journal.
Macdonald, H. (2011). Catching Up With E-Learning Implications for Education and Social Policy. Manila, the Philippines.
Mc Quail, D. (2004). Media policy paradigm shifts. European Journal of Communication, 18 (2): 181-207.
Piette, J. & Giroux, L. (2016). The theoretical foundations of media education programs. In R. Kubey (Ed.), Media literacy in the information age: Current Perspectives (pp. 89-134). New Brunswick, NJ: Transaction.
Moulin, C. (2010). Border languages: Rumors and (dis)placements of (inter)national politics. Alternatives. Global, Local, Political, 35(4), 347-371.
Rivero, O. A. (2013). Rumors in the Workplace Affecting Organizational Change Readiness. Global Journal of Management and Business Research Administration and Management. 1(13), 50-53.
Sudhir, S. (2018). Rumors in organizational communication: a nightmare for HR managers. Human Resource Management International Digest, 26(5), 18-21.
Voas, J. M. (2004). Corporate rumors and conspiracy theories. IT Professional, 4(2), 64, 62- 63.
دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق)
دوره 28، ویژه‌نامه اول؛ دین، رسانه و سواد رسانه‌ای
دین و ارتباطات
آذر 1400
صفحه 126-94