دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق)

اثربخشی برنامه آموزشی ارتقا سواد رسانه‌ای بر دلزدگی زناشویی در زوجین پرمصرف فضای مجازی شهر اصفهان

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای برنامه‌ریزی درسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد میمه، ایران

2 استادیار گروه مشاوره، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد خمینی‌شهر، اصفهان، ایران

چکیده

درحالی‌که اغلب ازدواج‌ها با عشق شروع می‌شود و زوجین قصد دارند به یکدیگر احترام بگذارند، در طول زمان، مسائلی پدید می‌آید که جدایی زوجین را در پی دارد یا زندگی مشترک، بدون احساس و عاطفه ادامه می‌یابد. باتوجه‌به تأثیر رسانه‌ها در عصر مدرن بر وقوع چنین پدیدهایی، هدف پژوهش حاضر تعیین اثربخشی برنامه آموزشی ارتقا سواد رسانه‌ای بر دلزدگی زناشویی در زوجین پرمصرف فضای مجازی شهر اصفهان در سال تحصیلی 1398 بود. روش تحقیق از نوع نیمه آزمایشی و جامعه آماری شامل کلیه زوجین مراجعه‌کننده به مراکز مشاوره و خدمات روان‌شناختی شهر اصفهان دررابطه‌با مشکلات ناشی از مصرف زیاد فضای مجازی بود؛ که با استفاده از روش نمونه‌گیری در دسترس (هدفمند) تعداد 30 زوج (60 نفر) انتخاب و به‌صورت تصادفی به دو گروه کنترل (15 زوج) و آزمایش (15 زوج) تقسیم شدند. ابزار جمع‌آوری داده‌ها، پرسشنامه‌های مربوط به اطلاعات دموگرافیک، پرسشنامه دلزدگی زناشویی پاینز (CBM) بود. پس از اجرای پیش‌آزمون بر روی هر دو گروه، گروه آزمایش طی هشت جلسه 75 دقیقه‌ای با استفاده از برنامه آموزشی ارتقا سواد رسانه‌ای محقق ساخته آموزش دیدند و گروه کنترل به‌دوراز متغیر مستقل نگاه داشته شدند. پس از اتمام آموزش از هر دو گروه پس‌آزمون به عمل آمد تا میزان تغییرات حاصله مشخص شود. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از روش‌های آماری در دو سطح توصیفی و استنباطی استفاده شد و درنهایت تحلیل کوواریانس توسط نرم‌افزار 23-SPSS صورت گرفت. نتایج به‌دست‌آمده نشان داد اثر برنامه آموزشی ارتقا سواد رسانه­ای بر دلزدگی زناشویی در زوجین پرمصرف فضای مجازی شهر اصفهان معنادار بوده است (012/0= p , 82/6= F). باتوجه‌به کمتر بودن میانگین نمره­ مؤلفه­ دلزدگی زناشویی زوجین گروه آزمایش در زمان پس‌آزمون نسبت به‌پیش آزمون، نتیجه می­شود که برنامه آموزشی ارتقا سواد رسانه­ای بر کاهش دلزدگی زناشویی در زوجین پرمصرف فضای مجازی شهر اصفهان مؤثر بوده است. مقدار اندازه­ اثر برنامه آموزشی ارتقا سواد رسانه‌­ای بر دلزدگی زناشویی زوجین برابر 11 درصد بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of Media Literacy Promotion Training Program on Marital Burnout in High Cyber Couples in Isfahan

نویسندگان [English]

  • Amin Rezvani 1
  • Sayed Esmaeil Mosavi 2

1 PhD Student in Curriculum Planning, Islamic Azad University, Maymeh Branch, Iran

چکیده [English]

While most marriages begin with love and the couple seeks to respect each other, over time, issues arise that lead to the couple separating or the life together continues without feeling and emotion. Considering the effect of media in the modern era on the occurrence of such phenomena, the aim of this study was to determine the effectiveness of media literacy training program on marital Burnout in high-consumption couples in cyberspace in Isfahan in the academic year 1398. The research method was quasi-experimental and the statistical population included all couples who referred to counseling centers and psychological services in Isfahan in relation to problems caused by excessive use of cyberspace; Using available (purposive) sampling method, 30 pairs (60 people) were selected and randomly divided into two groups of control (15 pairs) and experimental (15 pairs). Data collection tools were demographic information questionnaire and Pines Marital Burnout Questionnaire (CBM). After performing the pre-test on both groups, the experimental group was trained in eight sessions of 75 minutes using a researcher-made media literacy promotion training program and the control group was kept independent of the variable. At the end of the training, post-test was performed on both groups to determine the amount of changes. Statistical methods were used to analyze the data at both descriptive and inferential levels, and finally analysis of covariance was performed by SPSS-23 software. The obtained results showed that the effect of media literacy promotion educational program on marital Burnout in cyberspace couples in Isfahan was significant (p = 0.012, F = 6.82). Due to the lower mean score of marital Burnout component of the experimental group in the post-test compared to the pre-test, it is concluded that the media literacy promotion training program has been effective in reducing marital Burnout in high-consumption couples in cyberspace in Isfahan. . The magnitude of the effect of media literacy promotion program on marital Burnout of couples was equal to 11%.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Media literacy
  • Marital Burnout
  • High-consumption couples
  • Cyberspace
امامی، پ.، و هاشمیان فر، س.، و حقیقتیان، م (1396). تبیین رابطه گسترش رسانه‌ها و خانواده‌گرایی (مطالعه موردی؛ شهر اصفهان) (رسانه‌ها و خانواده‌گرایی). پژوهش‌های انتظامی - اجتماعی زنان و خانواده، 5(1 )، صص. 5-19.
آینده‌بان (1395). گزارش سالانه آینده‌پژوهی ایران 1395، تاریخ مراجعه 25 اردیبهشت‌ماه 1395، نشانی دسترسی اینترنتی: www.ayandeban.ir/iran1395.
پاینز، آیالامالاچ (1381). چه کنیم تا عشق رؤیایی به دلزدگی نینجامد. (فاطمه شاداب، مترجم). تهران: ققنوس. (نشر اثر اصلی 1996).
پریرخ، مهری (1386). آموزش سواد اطلاعاتی: مفاهیم، روش‌ها و برنامه‌ها. تهران: کتابدار.
پیرجلیلی، ز.، و مهدوی، س.، و ازکیا، م (1397). آسیب‌شناسی تأثیر شبکه اجتماعی تلگرام بر روابط خانوادگی زوجین (شهر تهران سال 1395). بررسی مسائل اجتماعی ایران (نامه علوم اجتماعی)، 9(1 )، صص. 69-90.
جعفری، ن؛ اعتمادی، عذرا؛ و عاصمی، عاطفه (1391). خانواده و آسیب رسانه‌ای رایانه و اینترنت. اصفهان: آموخته.
خدایاری، الهام (1395). بررسی رابطه مصرف رسانه‌ای شبکه‌های اجتماعی موبایلی با سازگاری زناشویی (مورد مطالعه: کارکنان متأهل مرکز نظارت و ارزیابی صداوسیما). (پایان‌نامه کارشناسی ارشد) دانشگاه ‌آزاد اسلامی واحد تهران شرق (قیام دشت)، تهران، ایران.
داراب، مینا (1392). تدوین الگوی دلزدگی زناشویی اسلام محور و بررسی تأثیر مداخله مبتنی بر این الگو بر شادمانی و دلزدگی زناشویی زوجین شهر بهارستان. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
دانشور و همکاران (1396). تفکر و سواد رسانه‌ای نظری-فنی و حرفه ای-کاردانش. دوره دوم متوسطه کلیه رشته‌ها، پایه دهم، وزارت آموزش‌وپرورش، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، دفتر تألیف کتاب‌های درسی عمومی و متوسطه نظری، تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران.
داورنیا، ر.، و زهرا کار، ک.، و نظری، ع (1394). تأثیر رویکرد زوج‌درمانی کوتاه‌مدت راه‌حل- محور بر کاهش فرسودگی زناشویی زنان. مجله دانشکده پرستاری و مامایی ارومیه، 13(1)، صص. 36-46.
رجایی، م.، و حیدری، ح (1396). بررسی رابطه بین اعتیاد به اینترنت با رضایت و دلزدگی زناشویی دانشجویان متأهل دانشگاه آزاد اسلامی خمینی‌شهر در سال 1394. سلامت جامعه, 11(1 )، صص. 69-77.
رحیمی، م.، و شکربیگی، ع.، و ساروخانی، ب.، و حضرتی صومعه، ز (1396). بررسی جامعه‌شناختی رابطه شبکه‌های اجتماعی مجازی و تغییرات جاری در خانواده‌ها. پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده، 5(8 )، صص. 145-170.
رسولی، ر.، و قزوینی، س.، و حسینیان، س (1396). مقایسه تعهد زناشویی و رضایت جنسی در زنان متأهل تماشاگر و غیر تماشاگر سریال‌های فارسی‌زبان ماهواره. مطالعات رسانه‌های نوین، 3(12 )، صص. 67-85.
رضایی، الهه (1397). تأثیر آموزش سواد رسانه‌ای بر پذیرش تبلیغات و تفکر انتقادی دانش آموزان دختر ناحیه دو شهر اصفهان. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمینی‌شهر، اصفهان، ایران.
رضوانی، امین (1398). اثربخشی ارتقا سواد رسانه‌ای بر دلزدگی زناشویی و طلاق عاطفی در زوجین پرمصرف فضای مجازی شهر اصفهان. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه آزاد اسلامی، واحد خمینی‌شهر، اصفهان، ایران.
رمضانیان، سمیه (1395). رابطه عضویت در شبکه‌های اجتماعی و نگرش به خیانت با دلزدگی زناشویی در دانشجویان متأهل. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه آزاد اسلامی ‌واحد مرودشت، فارس، ایران.
سلطانی، م.، و امیری فرد، زهرا (1396). تأثیر اینترنت و شبکه‌های اجتماعی بر دلزدگی زناشویی در گروهی از زنان متأهل شهر شاهین‌شهر. پنجمین همایش ملی راهکارهای توسعه و ترویج علوم تربیتی، روانشناسی، مشاوره و آموزش در ایران، تهران؛ انجمن توسعه و ترویج علوم و فنون بنیادین.
سیاح طاهری و همکاران (1395). کتاب حقیقت مجازی (درباره فضای مجازی چه بدانیم و چه بگوییم؟). مرکز ملی فضای مجازی.
شاه پیری، ندا (1395). تفسیر رابطه فضای مجازی و ملاک‌های انتخاب همسر و تدوین بسته آموزشی انتخاب همسر ویژه کاربران فضای مجازی. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
شجاعی جشوقانی، ر.، و احمدی علون آبادی، س.، و جزایری، ر.، و اعتمادی، ع (1396). شناسایی و مقایسه آسیب‌های برآمده از فضای مجازی در روابط بین زوجین (مطالعه موردی در شهر اصفهان). خانواده پژوهی، 13(52)، صص. 551-568.
شجاعی، ریحانه (1396). مقایسه تأثیر مشاوره زوجی و فردی مبتنی بر آسیب‌های برآمده از فضای مجازی در روابط زوجین و کیفیت زناشویی. (رساله دکتری). دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
صالحی امیری، رضا و جمعی از نویسندگان (1387). پژوهشنامه (سواد رسانه‌ای). پژوهشنامه مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام،ص. 22.
ضیایی پرور، ح.، و عقیلی، س (1388). بررسی نفوذ شبکه‌های اجتماعی مجازی در میان کاربران ایرانی. وسایل ارتباط‌جمعی (رسانه)، 20(4 (پیاپی 80) )، صص. 23-42.
عباسی شوازی، م.، و عباسی آتشگاه، پ (1397). اینترنت، خانواده شبکه‌ای و زمان خانواده: چگونه تکنولوژی‌های نوین ارتباطی روابط خانوادگی را متأثر می‌کنند؟ مطالعات رسانه‌های نوین، 4(14 )، صص. 33-65.
عرب انصاری، م.، و رمضانی، ح.، و صالحی، م (1393). بررسی نقش شبکه‌های اجتماعی و ماهواره‌ای در فروپاشی بنیان خانواده. مطالعات حفاظت و امنیت انتظامی، 31(9)، صص. 136-159.
عطاری، ی.، و حسین پور، م.، و راهنورد، س (1388). اثربخشی آموزش مهارت‌های ارتباطی به شیوه برنامه ارتباطی زوجین بر کاهش دلزدگی زناشویی در زوجین. اندیشه و رفتار در روانشناسی بالینی (اندیشه و رفتار)، 4(14)، صص. 25-34.
عقیلی راسخ محمدی، وحید (1386). عوامل مؤثر در پیشرفت سواد رسانه‌ای دانشجویان. پژوهش‌نامه رسانه فرهنگ و مدیریت، انتشارات مرکز تحقیقات استراتژیک، مجمع تشخیص مصلحت نظام 7.
عیسی نژاد، امید (1387). تأثیر غنی‌سازی روابط بر کیفیت روابط زناشویی. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
فلسفی، س. (1393). رویکردی تطبیقی به سواد رسانه‌ای در کشورهای توسعه‌یافته. مطالعات رسانه‌ای، 9(24)، صص.  151-166.
فلسفی، سیدغلامرضا (1393). بررسی رابطه سواد رسانه‌ای با سبک زندگی (موردمطالعه): نوجوانان 15 تا 18 ساله دبیرستانی منطقه شش تهران. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق. تهران، ایران.
کیانی، ا.، و اسدی شیشه گران، س.، و اسماعیلی قاضی ولویی، ف.، و زوار، م (1395). پیش‌بینی دلزدگی زناشویی بر اساس ابراز گری هیجانی و اسناد زناشویی در افراد متأهل مراجعه‌کننده به مراکز بهزیستی شهر اردبیل. پژوهش‌های مشاوره، 15(59)، صص. 58-75.
گلشنی، مریم (1390). بررسی نقش برگزاری کارگاه‌های آموزشی در توسعه سواد اطلاعاتی کارکنان شرکت فولاد مبارکه اصفهان. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
گنجی، م.، و نیازی، م.، و ملک پور شهرکی، ع (1394). بررسی تأثیر اعتیاد به فناوری‌های نوین ارتباطی (اینترنت و ماهواره) بر ازهم‌گسیختگی خانوادگی در شهرکرد. مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 4(1)، صص. 167-194.
مرکز جهانی اینترنت (1397). http://www.internetworldstats.com/top10.htm
مظفری نیا، س.، و قاسمی پور، م (1396). بررسی رابطه بین سبک زندگی متأثر از فضای مجازی و طلاق عاطفی در شهر ایلام. فرهنگ ایلام، 18(56و57)، صص. 171-191.
مقدس زاده، ح.، و صفاهیه، ه (1396). سواد رسانه‌ای و آگاهی از آسیب‌های شبکه‌های اجتماعی. مطالعات رسانه‌ای، 12(39 )، صص. 25-35.
موسویان، سید مرتضی و افراسیابی، محمدصادق (1395). سواد رسانه‌ای و مسئولیت اجتماعی (جلد 2). تهران؛ پشتیبان (مجموعه مقالات منتخب همایش ملی).
مولایی، م.، و طالبیان، ح.، و عابدی، ح (1396). سناریوهای مسائل فضای مجازی ایران در سال 1395. مطالعات رسانه‌های نوین، 3(9 )، صص. 77-117.
مؤمنی جاوید، م.، و شعاع کاظمی، م (1390). تأثیر روان‌درمانی زوجینی بر کیفیت زندگی زوجین آسیب‌دیده از خیانت‌های زناشویی در تهران. پژوهش و سلامت، 1(1)، صص. 53-63.
مهرانی، ابراهیم (1396). رسانه یا والدین دیگر (تربیت فرزند در عصر رسانه). تهران: فهم (وابسته به موسسه فرهنگ و هنر هدایت میزان).
نادری، ف.، و افتخار، ز.، و آملازاده، ص (1388). رابطه ویژگی‌های شخصیت و روابط صمیمی همسر با دلزدگی زناشویی در همسران معتادان مرد اهواز. یافته‌های نو در روان‌شناسی (روان‌شناسی اجتماعی)، 4(11)، صص. 61-78.
نخشی پور، ا.، و ابراهیم پور، د (1397). رابطه میزان حضور و فعالیت در فضای مجازی با میزان سازگاری زناشویی در بین مردان و زنان متأهل مراجعه‌کننده به مراکز مشاوره شهر ارومیه. زن و مطالعات خانواده، 11(39)، صص. 133-153.
نریمانی، م.، و پوراسمعلی، ا.، و حاجلو، ن.، و مکائیلی، ن. (1394). آسیب‌پذیری‌های بادوام و دلزدگی زناشویی در بین زوجین متقاضی طلاق: نقش میانجی رویدادهای استرس‌زا. مشاوره و روان‌درمانی خانواده، 5(2 )، صص. 23-49.
نعیم، سامیه (1387). رابطه بین دلزدگی زناشویی، روابط صمیمی با همسر و تعارضات زناشویی با خشونت علیه زنان شهر ایالم. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، اهواز، ایران.
نوری قلعه‌نو، رضوان و فرنام، علی (1394). مقایسه و بررسی رابطه آسیب‌های شبکه‌های اجتماعی مجازی و جهت‌گیری مذهبی با دلزدگی زناشویی دبیران زن و مرد ناحیه 1 زاهدان. دومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در مدیریت، اقتصاد و علوم انسانی، موسسه سرآمد همایش کارین، دبی.
نویدی، الف (1384). بررسی رابطه بین دلزدگی زناشویی و ابعاد جوسازمانی و مقایسه آن در زنان و مردان شاغل در خدمات پرستاری و کارکنان ادارات آموزش‌وپرورش شهر تهران. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
یاراحمدی، س.، و زارعی، ف.، و جعفری، ف (1398). پیامدهای حضور در شبکه‌های اجتماعی آنلاین بر زندگی زوجین مطالعه کیفی. آموزش بهداشت و ارتقای سلامت ایران، 7(1)، صص. 30-45.
 
ALA (1989). Final Report from the Presidential Committee on Information Literacy.
Albright. J. M (2008). Sex in America online: An exploration of sex, marital status, and sexual identity in Internet sex seeking and its impacts. Journal of Sex Research, 45, 175-186.
Ballew. K. C (2011). Family values: The empirical impact of internet use. M.A. hesis, Baylor University, Depart man of Sociology.
Boyd. D. M. & Ellison. N. B (2007). Social network sites: definition, history, and scholarship. Journal of Computer-Mediated Communication, 13(1), 210-230.
Campbell. S. W. & Ling. R (2009). Effects of mobile communication. In J. Bryant & M. B. Oliver (Eds.), Media effects: Advances in theory and research. (pp. 592–606). 3rd Ed. UK: Routledge. (3rded. 592-606).
Clayton. R. B. Nagurney A. & Smith J (2013). "Cheating, breakup, and divorce: is Facebook use to blame?” CyberPsychology, Behavior, & Social Networking, 16:717–720.
Daneback. K. Cooper. A. & Mansson. S. A (2005). An Internet study of cybersex participants. Archives of Sexual Behavior, 34(3), 321–328.
Davis. D. & Endlar. L. D (2001). Internet gambling. Computer Fraud & Security, (2), 9-11.
Delavar. A (2004). Research methods in psychology and education. Tehran: Virayesh; 2004. [In Persian].
Dew. J. & Tulane. S (2015). The Association between Times Spent Using Entertainment Media and Marital Quality in a Contemporary Dyadic National Sample. J FAM Econ Is, 36:621–632.
Hall. S. & Jhally. S (2007). Representation & the Media. Northampton: Mass Media Education Foundation.
Hertlein. K. M. (2012). Digital Dwelling: Technology in Couple and Family Relationships. Family Relations, 61(3), 374-387.
Humphreys. L. (2005). Cell phones in public: Social interactions in a wireless era. New Media and Society, 7(6), 810-833.
Jensen. S. (2018). Social Media Usage: The Impact on Feelings of Depression or Loneliness.
Kayser. K (1993). When love Dies: The Process of Marital Disaffection. New York: The Guilford press.
Leas. Timo. & Leas. Tuula (2001). Career burnout & its relationship to couple burnout in Finland. Retrieved. http:// www.eric. ed. Gov.
Morahan. M (2004). Internet abuse Addiction? Disorder? Symptom? Alternative explanation? Available. Social. Science computer review, 25 (1), 39-48: http://www.SSC.SAGE.
Papp LM. Danielewicz J. Cayemberg C (2012). Are we Facebook official? Implications of dating partners’ Facebook use and profiles for intimate relationship satisfaction. CyberPsychology, Behavior, & Social Networking 2012; 15:85–90.
Parks. M. R. & Roberts. L. D. (1998). "Making Moosic: The development of personal relationship online and a comparison to their offline counterparts". Journal of Social and Personal Relationships, 15(4), 514 - 537.
Pines. A. M & Nunes. R (2003). "The Relationship between Career & Couple Burnout: Implications for Career & Couple Counseling". Journal of Employment Counseling, 740 (2), 50-64.
Pines. A. M (1996). Couple Burnout: Couses and Cures. London Routledge.
Pokorska. J. Farrell. A. Evanschitzky. H. & Pillai. K (2013). Relationship fading in business_to_consumer context. In S. Sezgin, E. Karaosmanoglu, & A. B. Elmadag Bas (Eds), EMAC: 42nd Annual European Marketing Academy conference: Lost in translation. Istanbul: Turkey.
Riva. G. & Galimberti. C (1997). The psychology of cyberspace: A socio-cognitive framework to computer-mediated communication. New Ideas in Psychology, 15(2), 141-158.
Rus ll B. MA. Clayton. R.B (2014). The Third Wheel: The Impact of Twitter Use on Relationship Infidelity and Divorce. Cyber psychology, Behavior, And Social Networking. Volume 17, Number 7. Department of Journalism, University of Missouri-Columbia, Columbia, Missouri, Vol. 17, No.7, (2014).
Saleh. M. and Mukhtar. J. I (2015). Social Media and Divorce Case Study of Dutse L.G.A. Jigawa State. IOSR Journal of Humanities and Social Science (IOSR-JHSS) Volume 20, Issue 5, Ver. II (May. 2015), PP 54-59e-ISSN: 2279-0837, p-ISSN: 2279-0845. www.iosrjournals.org.
Thoman. F. president (1995). The 3 stages of media literacy. http://www.media awareness. Ca/English-Elizabeth.
Utz S. & Beukeboom C. J (2011). The role of social network sites in romantic relationships: effects on jealousy and relationship happiness. Journal of Computer-Mediated Communication2011; 16:511–527.
Weinstein. A. M. Rinat. Z. Babkin. A. Cohen. K. & Lejoyeux. M (2015). Factors predicting cybersex use and difficulties in forming intimate relationships among male and female users of cybersex. Frontiers in Psychiatry Addictive Disorders and Behavioral Dyscontrol, 6, 1-8.
دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق)
دوره 28، ویژه‌نامه اول؛ دین، رسانه و سواد رسانه‌ای
دین و ارتباطات
آذر 1400
صفحه 195-158