دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق)

بررسی رابطه سواد رسانه‌ای و کنشگری فعال دینی در عرصه مجازی (مطالعه موردی: طلاب علوم دینی)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه ارتباطات و تبلیغ دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق(ع).

چکیده

با ظهور رسانه­‌ها و گسترش دامنه نفوذ آن­ها در قلمروهای مختلف فردی و جمعی انسان­ها در حوزه‌های مختلف فکری، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی، سواد­ رسانه‌­ای بیش‌ازپیش مهم شده است. در پیوند میان رسانه­‌ها و دین می­توان از طلاب علوم دینی به‌عنوان یکی از کاربران مهم و مؤثر فضای مجازی یاد کرد. پژوهش حاضر در پی کشف رابطه سواد رسانه­ای و کنشگری مجازی فعال طلاب علوم دینی است. روش نمونه‌گیری تصادفی و حجم نمونه 322 نفر و داده‌ها به‌وسیله پرسشنامه سواد رسانه‌­ای (فلسفی،1393) و پرسشنامه استاندارد محقق ساخته کنشگری فعال در عرصه مجازی مورد استفاده و مطالعه واقع شدند. نتایج نشان می­دهد میان سواد رسانه‌ای (و تمام زیرمقیاس‌های آن) با کنشگری فعال مجازی رابطه مثبت معنادار(P ≤ 0/05, r=0/6)  وجود دارد. همچنین 78 درصد نمونه آماری اذعان کرده‌­­اند که سواد رسانه‌­ای برایشان مهم و مفید است و بدون تردید می­توان از آن در کنشگری فضای مجازی در راستای اهداف دینی استفاده کرد. بر اساس نتایج لذا باید با باورمندی به نقش سواد رسانه‌ای در ارتقاء کمّی و کیفی کنشگری فعال، نسبت به برنامه‌ریزی در این زمینه و استفاده مطلوب از نقش سواد رسانه‌ای در خدمت به دین، عنایت و اهتمام ویژه‌ای مبذول داشت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Investigating the relationship between media literacy and active religious activism in the virtual arena (Case Study: Students of Religious Sciences)

نویسنده [English]

  • Mohammad Hosein Shoaee

Assistant professor of communication and propagation of islamic studies and cultural and communication of ISU

چکیده [English]

With the advent of the media and the expansion of their sphere of influence in the various individual and collective realms of human beings in various intellectual, cultural, social and political fields, media literacy has become more and more important. In the connection between media and religion, students of religious sciences can be mentioned as one of the important and effective users of cyberspace. The present study seeks to explore the relationship between media literacy and active virtual activism of religious students. Random sampling method and sample size of 322 people, and data were used and studied by the Media Literacy Questionnaire (Philosophical, 2014) and the standard researcher-made questionnaire active in the virtual field. The results show that there is a significant positive relationship (r = 0.61,) between media literacy (and all its subscales) with virtual active activism. In the end, 78% of the statistical sample admitted that media literacy is important and useful for them and can undoubtedly be used in cyberspace activism for religious purposes. In the end, 78% of the statistical sample admitted that media literacy is important and useful for them and can undoubtedly be used in cyberspace activism for religious purposes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religious Media Literacy
  • Active Virtual Activism
  • Students of Religious Sciences
اسمعیلی طبا، سید مرتضی؛ فرهنگی، علی‌اکبر و سلطانی فر، محمد (1400). کاربست سواد رسانه‌ای دینی در مواجهه با آسیب‌های فضای مجازی به‌عنوان یک مسئلۀ مستحدثه. مجله پژوهش‌های فقهی. شماره 44. صص 29 تا 46.
آی‍ت‌ال‍ل‍ه‍ی‌، حمیدرضا و‌‌‌‌‌‌ رمضانی، اسماعیل (‏‫۱۳۹۳). سواد رسانه‌ای ‌مفاهیم و کلیات. تهران: موسسه فرهنگ و هنر هدایت میزان، انتشارات فهم. جلد اول.
باکینگهام، دیوید (1389). آموزش رسانه­ای: یادگیری، سواد رسانه­ای  و فرهنگ معاصر. ترجمه حسین سرفراز، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
باهنر، ناصر (1387). رسانه‌ها و دین: از رسانه‌های سنتی اسلامی تا تلویزیون. تهران: مرکز تحقیقات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران. چاپ دوم.
براون، جیمز (1385). رویکردهای سواد رسانه‌ای. ترجمه پیروز ایزدی، رسانه. شماره 68.
بشیر، حسن و چابکی، رامین (1393). نقش سواد رسانه‌ای در توسعة انسانی: مطالعة موردی.
پاتر، جیمز (1385). تعریف سواد رسانه‌ای. ترجمه لیدا کاووسی. رسانه، شماره 68.
تقی زاده، عباس و کیا، علی اصغر (1393). نیازسنجی برنامه آموزش سواد رسانه‌ای در مدارس. فصلنامه مطالعات فرهنگ- ارتباطات. شماره 26. صص. 103 – 79.
جمشیدی، مهدی (1393). اصول موضوعه رسانه دینی (با تأکید بر تفکر علامه مطهری درباره تلویزیون). دین و رسانه، بهار، سال دوازدهم - شماره 6. صص. 80 -55.
جوادی یگانه، محمدرضا، عبداللهیان، حمید (1387). دین و رسانه. تهران: طرح آینده.
خانیکی، هادی و عابدی، حمید (1393). تأثیر اینترنت بر نگرش فرهنگی روحانیون (مطالعه موردی طلاب حوزه‌های علمیه قم). مطالعات فرهنگی و ارتباطات. پاییز 1393 - شماره 36. صص 11 تا 42.
سیاست‌های اجرایی سازمان صداوسیما و سند تحول وزارت آموزش‌وپرورش. دوره 25. شماره 4 (پیاپی 97). زمستان. صص 63 – 80.
شاه‌حسینی، وحیده (1392). نقش آموزش تفکر انتقادی و سواد رسانه‌ای در بازگشایی پیام. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، علوم ارتباطات اجتماعی. دانشکده علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی.
شریعتی مزینانی، سارا و سلیمانیه، مهدی (1394). بررسی ویژگی‌های جامعه‌شناختی نمونة نوعی محصل علوم دینی در حوزة علمیة قم (طلاب دورة سطح). فصلنامه شیعه‌شناسی- شماره 50. صص 1 تا 31.
شریعتی مزینانی، سارا و فروغی، یاسر (1392). عوامل و انگیزه‌های جامعه‌شناختی ورود طلاب به حوزة علمیه. فصلنامه جامعه پژوهی فرهنگی. دوره 4. شماره 2. صص 45-74.
شعاعی، محمدحسین (1399). دین و رسانه: سیاست‌های تبلیغ رسانه‌ای دین با تمرکز بر موضوع کرونا. در کتاب دین، رسانه و کرونا. به اهتمام حسن بشیر. قم: اداره کل پژوهش‌های اسلامی سازمان صدا و سیما.
شیخ‌الاسلامی، منصوره؛ وحدت، رقیه (1397). رابطه سواد رسانه‌ای با رضایت تحصیلی از طریق مشغولیت تحصیلی و پیوند اجتماعی با مدرسه در دانش‌آموزان دوره متوسطه شهر ارومیه. مجله روان‌شناسی اجتماعی، 5(46)، صص. 61-73.
عقیلی، سید وحید و راسخ محمدی، صغری (1387). عوامل مؤثر در پیشرفت سواد رسانه‌ای دانشجویان. فصلنامه مدیریت فرهنگ. دوره دوم. پیش شماره 3. صص. 21-32.
غفاری، حسین. (1396). هرم سواد رسانه‌ای، طرح کلی دوره جامع آموزش سواد رسانه‌ای برای مربیان. در لینک (http://azsarnevesht.ir/post/446/). تاریخ بازدید (31/06/1400).
فرخی، میثم (1393). جستاری نظری پیرامون نسبت دین و رسانه از دین رسانه‌ای تا رسانه دینی. مجله معرفت، سال بیست و سوم. شماره 198.
فلسفی، سیدغلامرضا (1393). بررسی رابطه سواد رسانه‌ای با سبک زندگی (مورد مطالعه): نوجوانان 15 تا 18 ساله دبیرستانی منطقه شش تهران. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق.
فولادوند، رؤیا (1398). نقش سواد رسانه‌ای در تعمیق باورهای دینی مخاطبان. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه سوره.
کاظمی قهفرخی، سیدمحمد و مولایی آرانی، مهدی (1398). گونه شناسی بازنمایی خودهای روحانیت در شبکه اجتماعی اینستاگرام: ظرفیت‌ها و چالش‌ها. دوفصلنامه دین و سیاست زندگی. شماره سیزدهم. پاییز و زمستان. صص 127-159.
مظفری‌نیا، سهراب و قاسمی پور، مریم (1396). بررسی رابطه بین سبک زندگی متأثر از فضای مجازی و طلاق عاطفی در شهر ایلام. نشریه فرهنگ ایلام، شماره 18(56 و 57). صص. 171–191.
مهری، بهار (1393). دین و رسانه. تهران: نشر علم.
مولایی، محمدمهدی و طالبیان، حمید و عابدی، حامد (1396). سناریوهای مسائل فضای مجازی ایران در سال 1395. مطالعات رسانه‌های نوین، دوره 3. شماره 9. صص. 77-117.
میررحیمی، سیدضیا (1399). بررسی نقش سواد رسانه‌ای در استفاده نوجوانان پسر از فضای مجازی. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد.
نصیری، بهاره و بخشی، بهاره (1391). اهمیت آموزش سواد رسانه‌ای در قرن بیست و یکم. مطالعات رسانه‌ای. سال هفتم. شماره هجدهم. پاییز. صص. 149–158.
نوروزی، یعقوب و خویدکی، سمانه و کریمی، رضا (1392). بررسی شیوه‌های استفادۀ طلاب حوزۀ علمیۀ قم از فناوری وب 2. دین و ارتباطات، پاییز و زمستان 1392 - شماره 44. صص. 137-160.
منابع انگلیسی
Ares (2013). 2982435, Study on the Current Trends and Approaches to Media Literacy in Europe.
Blaschitz, E., & Seibt, M. (2008). Medien bildung in Austria. History, recent developments, theoretical positions, and media production] (pp. 11-25). Vienna, Austria: LIT.
Carlsson & S. H. Culver (Eds.), MILID yearbook 2013: Media and information literacy and intercultural dialogue (pp. 141-162). Gothenburg, Sweden: Nordicom.
Dezuanni, M., & Goldsmith, B. (2015). Disciplining the screen through education: The Royal Commission into the Moving Picture Industry in Australia. Studies in Australasian Cinema, 9(3), 298-311. doi: 10.1080/17503175.2015.1087133.
Dylak, S. (1997). Media education in a school. About the media, for the media, and with the media]. In W. Strykowski (Ed.). Media a edukacja (pp. 465-473). Poznan, Poland: mPi2.
European Commission. (2007). A European approach to media literacy in the digital environment. Communication from the Commission to the European -- Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions. Brussels, Belgium: European Commission.
Fiske, S.T., & Taylor, S.E. (1991). Social Cognition, (2nd ed.) New York: McGraw-Hill.
Hoechsmann, M. & Wilson, C. (2019). Media literacy in Canada. In The International Encyclopedia of Media Literacy. Edited by Renee Hobbs and Paul Mihailidis. Wiley Blackwell.
Jacquinot, G. (2001). Les sciences de l'education et de la communication en dialogue: apropos des medias et des technologies educatives [Dialog between education and communication sciences: About media and educational technologies]. Sociologies, 51.
Kotilainen, S., & Suoninen, A. (2013). Cultures of media and information literacies among the young. South-north viewpoints. In U.
kovach, B. & Rosenstiel, T. (2002) The elements of journalism: what news
Kumar, Keval (2019). Media literacy in India. In The International Encyclopedia of Media Literacy. Edited by Renee Hobbs and Paul Mihailidis. Wiley Blackwell.
Lewis, J., & Jhally, S. (1998). The struggle over media literacy. Journal of Communication, 41(7), 702-790. doi:7037777/j.7410941137221.tb09147.x
Mcdougall, J. (2019). Media literacy in England. In The International Encyclopedia of Media Literacy. Edited by Renee Hobbs and Paul Mihailidis. Wiley Blackwell.
Minkkinen, S. (1978). A general curricular model for mass media education. Madrid, Mexico, New York, NY: ESCO/UNESCO.
People should know and the public should expect. New York: Free Press.
Stout, Daniel A. (2002).  Religious Media Literacy: Toward a Research Agenda. Journal of Media and Religion .Volume 1, 2002 - Issue 1.
Tulodziecki, G., & Grafe, S. (2012). Approaches to media literacy education in the Federal Republic of Germany - trends and current situation. Journal of Media Literacy Education, 4(1), 44-60
دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق)
دوره 28، ویژه‌نامه اول؛ دین، رسانه و سواد رسانه‌ای
دین و ارتباطات
آذر 1400
صفحه 248-226