دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق)

از تراکنش «صمیمیت» و «مودّت» در اجتماع منزلی تا «ارتباطات اثربخش» در اجتماع مدنی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات، دانشگاه امام صادق(علیه‌السلام)، تهران، ایران

2 استاد دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات، دانشگاه امام صادق(علیه‌السلام)، تهران، ایران

چکیده

این پژوهش به مطالعۀ مفهوم «صمیمیت» در اجتماع منزلی به‌عنوان رمز «اثربخشی ارتباطات خانوادگی» و کمک‌گرفتن از این مشخصه برای اثربخشی دیگر انواع ارتباطات در اجتماع مدنی انسانی می‌پردازد. در این مقاله با کمک‌گرفتن از روش تحقیق تحلیلی ـ استنتاجی نسبتی میان مفهوم «صمیمیت» در اندیشۀ اندیشمندان حوزۀ مطالعات خانواده، با مفهوم «ارتباطات تراکنشی» از منظر اندیشمندان علوم ارتباطات و معارف قرآنی و روایی درباره «خانواده» برقرار شده است. ابتدا از منظرگاه «ارتباطات تراکنشی» ـ که از جمله کامل‌ترین منظرگاه‌های مطالعۀ «ارتباطات انسانی» است ـ به مفهوم «صمیمیت» به‌عنوان اصلی‌ترین مشخصۀ «ارتباطات خانوادگی» توجه شده است و فرایند «تراکنش صمیمیت» و در نتیجه حاکم‌شدن روح صمیمیت در «ارتباطات خانوادگی» بر آن اساس توضیح داده شده است. سپس نسبت آن با مفهوم قرآنی «مودّت» مورد مداقّه قرار گرفته است و «اثربخشی ارتباطات خانوادگی» در سایه «تراکنش صمیمیت» و «تراکنش مودّت» مورد تعلیل واقع شده است. در ادامۀ راهکار اثربخشی ارتباطات در اجتماع مدنی، تعمیم این دو خصیصه «ارتباطات خانوادگی» به دیگر «ارتباطات اجتماعی» و تشکیل «خانوادۀ گستردۀ ایمانی» معرفی شده و مفاهیم «ابوّت اجتماعی»، «بُنوّت اجتماعی» و «اخوّت اجتماعی» تبیین شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

From Transaction of “Intimacy” & “Mawaddah” in Family to “Effective Communication” in Society

نویسندگان [English]

  • Hamed Asari 1
  • Mohammad Hadi Homayoon 2

1 PhD in Islamic Education, Culture and Communication, Faculty of Islamic Education, Culture and Communication, Imam Sadegh (as) University

2 Professor and faculty member of the Faculty of Islamic Studies and Culture and Communication of Imam Sadegh (as) University

چکیده [English]

This Research Studies the Concept of “Intimacy” in Family as the Key of “Effectiveness of Family Communication” and to Take Advantage of This Characteristic to Make other Types of Communication more Effective in Human Society. In This Article, Using the Analytical-Deductive Research Method, we Have Integrated the Concept of “Intimacy” in the Thought of Family studies Scientists, the Concept of “Transactional Communication” from the Viewpoint of Communication Scholars and the Knowledge about “Family” Derived from Quranic & Hadith Teachings. In The Beginning, from the “Transactional Communication” Approach -which is one of the most Comprehensive Approach in the Study of “Human Communication” - the Concept of “Intimacy” has been Described as the Main Characteristic of “Family Communication”. Then “Transaction of Intimacy” as a Process and Establishing the Spirit of Intimacy in “Family Communication” as a Result have been Explained Accordingly. Then the Relation of this Concept with the “Mawaddah” as a Quranic Concept has been Analyzed and the Effectiveness of Family Communication in the Light of “Transaction of Intimacy” and “Transaction of Mawaddah” has been proved. Then, the Solution to the Effectiveness of Communication in Society, has known the Extension of these two Characteristics of “Family Communication” to other “Social Communication” and the Formation of an “Islamic Extended Family”. Then with the help of the Qur'anic Verses and Hadiths of Ahlul-Bayt (a.s.), the Concepts of “Social Ubuwah”, “Social Bunuwah” and “Social Ukhuwah” have been Explained.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Transaction of Intimacy
  • Transaction of Mawaddah
  • Effective Communication in Society
  • Islamic Extended Family
  • Social Ubuwah
قرآن‌کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی (1373). قم: دار القرآن ‌الکریم.
نهج‌البلاغه. قم: انتشارات دارالهجره.
ابن‌المنظور، محمدبن‌مکرم (1414ق). لسان‌العرب. بیروت: دار صادر.
اربر، رالف؛ اربر، مائورین وانگ (1390). روابط صمیمانه (مسائل، نظریه‌ها و اصول پژوهش) (عابدین جواهری و عزیزالله تاجیک اسماعیلی، مترجمان). تهران: کتاب ارجمند.
اعتمادی، عذرا (1387). «افزایش صمیمیت زناشویی». نشریه تازه‌های روان‌درمانی، پاییز و زمستان، شماره 49 و 50، صص 42-21.
آمدی، عبدالواحد بن‌محمد (1366). غررالحکم و دررالکلم. قم: انتشارات دفتر تبلیغات.
باگاروزی، دنیس الف. (1393). تکنیک‌های افزایش صمیمیت در زوج‌درمانی (زهرا اندوز و حسن حمیدپور، مترجمان). تهران: کتاب ارجمند.
پارسانیا، حمید (1391). جهان‌های اجتماعی. قم: کتاب فردا.
جابری‌منش، عذرا؛ شیری، اردشیر؛ تابان، محمد (1398). «فهم شکل‌گیری صمیمیت سازمانی با استفاده از روش داده‌بنیاد». فصلنامه علمی ـ پژوهشی مدیریت سازمان‌های دولتی، دوره 7، شماره 2، بهار، صص 26-11.
جوادی آملی، عبدالله (1388). روابط بین‌الملل در اسلام، تحقیق سعید بندعلی. قم: اسراء.
حرّعاملی، محمد بن‌حسن (1409 ق). وسائل‌الشیعه. قم: مؤسسه آل‌البیت.
حسینی، فریده‌سادات و همکاران (1394). «بررسی صمیمیت زناشویی در دوران میانسالی، نقش ویژگی‌های شخصیتی زوجین». فصلنامه فرهنگی ـ تربیتی زنان و خانواده، سال نهم، شماره 30، بهار.
خجسته‌مهر، رضا؛ موحّدی، معصومه؛ رجبی، غلامرضا (1389). «تأثیر آموزش صمیمیت بر افزایش صمیمیت ارتباطی زوجین». مجله دستاوردهای روان‌شناختی، دانشگاه شهید چمران اهواز، دوره چهارم، شماره1، بهار و تابستان، صص 68-53.
خمسه، اکرم؛ حسینیان، سیمین (1387). «بررسی تفاوت‌های جنسیتی بین ابعاد مختلف صمیمیت در دانشجویان متأهل». فصلنامه مطالعات زنان، سال 6، شماره 1، بهار و تابستان، صص 52-35.
دلشاد تهرانی، مصطفی (1385). «جلوه‌ای از اصل مودّت و رحمت در سیره خانوادگی پیامبر اعظم(9)». نشریه تخصصی الهیات و حقوق، شماره 22-21، پاییز و زمستان، صص 16-3.
راغب اصفهانی، حسین بن‌محمد (1388). ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن (سید غلامرضا خسروی حسینی، مترجم). تهران: مرتضوی.
رحیمی، ماریا؛ رضایی، محمد (1396). «مطالعه سیر تحول صمیمیت و روابط شخصی در خانواده ایرانی». نشریه مطالعات زن و خانواده، بهار و تابستان، دوره پنجم، شماره 1، صص 77-53.
رضایی، جواد و همکاران (1392). «تأثیر آموزش سبک زندگی اسلام‌محور با تأکید بر نظام خانواده بر صمیمیت زوجین اراک». نشریه مطالعات روان‌شناختی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه الزهرا، دوره 9، شماره 3، پاییز، صص 106-79.
شاه‌آبادی، محمد‌علی (1380). شذرات ‌المعارف. تهران: ستاد بزرگداشت مقام عرفان و شهادت.
طباطبایی، محمدحسین (1374). ترجمه تفسیر المیزان (سید محمدباقر موسوی‌ همدانی، مترجم). قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طریحی، فخرالدین بن‌محمد (1375). مجمع ‌البحرین. تهران: مرتضوی.
عاملی، ابراهیم (1360). تفسیر عاملی. تهران: صدوق.
عباس‌پور، عباس؛ باروتیان، هدی (1389). «بررسی رابطه ارتباطات اثربخش و عملکرد سازمانی (براساس مدل اچیو) در واحدهای ستادی شرکت ملی گاز ایران در سال 1388». فصلنامه مدیریت و منابع انسانی در صنعت نفت، سال چهارم، شماره 10، بهار.
فرهنگی، علی‌اکبر (1373). «ارتباطات میان‌‌فردی اثربخش». نشریه فرایند مدیریت و توسعه، پاییز و زمستان، شماره 27-26، صص 22-11.
فرهنگی، علی‌اکبر (1395). ارتباطات انسانی، ویرایش دوم. تهران: خدمات فرهنگی رسا.
قرشی، سید علی‌اکبر (1377). تفسیر أحسن‌الحدیث. تهران: بنیاد بعثت.
قرطبی، محمد بن‌احمد (1364). الجامع الاحکام القرآن. تهران: ناصرخسرو.
لطفی‌زاده، عباس؛ زاهدی، محمدجواد؛ گلابی، فاطمه (1398). «چرخش مضمونی در تبیین روابط زن و مرد در خانواده: ظهور جامعه‌شناسی صمیمیت». نشریه زن در فرهنگ و هنر، دوره 11، شماره 1، بهار، صص 131-109.
مجلسی، محمدباقر بن‌محمدتقی (1404ق). بحار الانوار. لبنان: مؤسسه الوفاء بیروت.
محسنیان‌راد، مهدی (1392). ارتباطات انسانی. تهران: سمت.
مصطفوی، حسن (1360). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
مطهری، مرتضی (1369). نظام حقوق زن در اسلام، ج1. تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1387). یادداشت‌های استاد مطهری، ج5. تهران: انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی (1389 الف). آشنایی با قرآن، ج8. تهران: انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی (1389 ب). نقدی بر مارکسیسم. تهران: صدرا.
مکارم شیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
نراقی، ملّا احمد (1386). معراج السعادة. قم: دفتر نشر مصطفی.
نصیرالدین طوسی، محمد بن‌محمد (1356). اخلاق ناصری، تنقیح و تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری. تهران: خوارزمی.
ورمقانی، حسن (1398). راهکارهای اثربخشی محبت در روابط درون خانواده از منظر آیات و روایات. تهران: آوای نور.
هاشمیان، کیانوش؛ امیری، ربابه (1386). «رابطه عمل به باورهای دینی و میزان صمیمیت زنان دانشجوی تهرانی با همسران‌شان». فصلنامه مطالعات جوانان، شماره 9-8، بهار و تابستان، صص 71-55.
Adler, Ronald B.; Rodman, Georg (2006). Understanding Human Communication. New york: Oxford University Press.
Ahmad Pazil, Nur Hafeeza (2018). Friendship & Intimacy: Exploring Malaysian Students’ Experiences of Living Temporarily Abroad, (Doctoral Dissertation). Lancaster University, England.
Derlega, Valerian J. (1984). Communication, Intimacy & Close Relationships. Orlando, Florida: Academic Press, INC.
Gabb, Jacqui (2008). Researching Intimacy in Families. New York: Palgrave Macmillan.
Gamble, Teri Kwal; Gamble, Michael W. (2014). Interpersonal Communication: Bulding Connections Together. USA. California: Sage.
Griffin, Em (2011). A First Look at Communication Theory. NY: McGraw-Hill.
Morreale, Sherwyn P., Spitzberg Brian H., Barge, J. Kevin (2007). Human communication: Motivation, Knowledge and skills. Canada: Thomson Wadsworth.
Reis, H. T. & Shaver: (1988). Intimacy as an interpersonal process, In S. Duck (Ed.), Handbook of personal relationships, 367-389. Chichester, England: Wiley.
Segrin, Chris; Flora, Jeanne (2005). Family Communication. Mahwah NJ. Lawrence Erlbaum Associates.
Strong, Bryan; DeVault, Christine; Cohen, Theodore F. (2011). The Marriage & Family Experience: Intimate Relationships in a Changing Society. Canada: Wadsworth Cengage Learning.
Wünsch, Carsten (2008). Transactional Models, In: The international Encyclopedia of communication, Ed. Donsbach, Wolfgang, Malden. MA: Black well, Vol. V.
دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق)
دوره 28، شماره 2 - شماره پیاپی 2
دین و ارتباطات
اسفند 1400
صفحه 403-375