نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

• مجید فولادیان ¹
• سید محمدمهدی واعظ موسوی ²
• نجمه عرفانیان خدیوی ³
• امین مجیدی فرد ⁴

¹ استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران.

² دانشجوی کارشناسی ارشد علوم اجتماعی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران.

³ دانشجوی کارشناسی ارشد جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

⁴ کارشناسی ارشد علوم اجتماعی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران.

چکیده

در این مقاله با بازخوانی اخبار مناسبت‌های اسلامیِ روزنامه‌های صد سال گذشته‌ی تهران (با محوریت روزنامه اطلاعات)، آئین‌های دینیِ بازنمایی شده مورد تمام‌شماری قرار گرفته و در دو دسته شادمانه و سوگوارانه تقسیم شده‌اند. تلاش شده است تا با رویکردی کمّی، سیر تحولات آن‌ها در قرن اخیر، از لحاظ فراوانی و ارزش خبری نشان داده شود. براین اساس بیان گردیده است که در دهه‌های اولیه (منطبق با دوران پهلوی)، دین‌ورزیِ ارائه شده در روزنامه، کفه‌ی شادمانه‌‌ی سنگین‌تری دارد و بیشتر بر محوریت «اعیاد» می‌چرخد؛ در جنبه‎ی سوگ نیز اکثرِ آئین‌ها بر شهادت و مصیبت «پنج‌تن اهل بیت» متمرکز است و از تنوع پایینی برخوردار است. این شکاف میان آئین‌های شادمانه و سوگوارانه در سال‌های میانه‌ی سده (منطبق با دوران انقلاب)، با رشد بازنمایی مناسک سوگ‌محور به حداقل می‌رسد. در نیمه دوم سده (منطبق با دوران جمهوری اسلامی) همراه با افزایش شدید فراوانی اخبار مناسبتی و متکثر شدن موضوعات آن به طور کلی، آئین‌‍‌های سوگوارانه رشد بسیار زیادی پیدا کرده، متنوع‌تر شده و در دهه‌ پایانی بر فضای دینداری غلبه کامل پیدا می‌کنند. در حالی که در دو دهه‌ی پایانیِ قرن، اخبار شادمانه دچار افول می‌شود. این افزایش در بعد سوگواری، خودش را در رشد بازنماییِ مصیبت «دیگرمعصومین»(به غیر از پنج‌تن) و اشخاص «غیرمعصوم» نشان می‌دهد. از جنبه‌ی شادمانه نیز در این دوران با رشد شدید میلادها، عید محوری به «میلاد محوری» تغییر حالت داده و بازنمایی میلاد اشخاص «غیرمعصوم» پررنگ می‌شود. به طور خلاصه، می‌توان گفت دین‌ورزیِ بازنمایی شده در روزنامه‌های سده، با حالت «شادمانه و عید محور» آغاز شده و در پایان قرن شکل «سوگوارانه و شخص محور» به خود می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

• بازنمایی مناسک دینی
• تحلیل محتوای کمی روزنامه
• تحولات مناسک دینی
• آئین‌های دینی

موضوعات

• ارتباطات آئینی
• ارتباطات جمعی
• ارتباطات سنتی
• جامعه ایران
• جامعه‌شناسی
• جامعه‌شناسی دین
• دین و رسانه
• دین و فرهنگ و ارتباطات
• روزنامه نگاری

عنوان مقاله [English]

From Joyful and Eid-centered Religiosity to Mourning and Person-Centered Religiosity (Developments in Representation of Religious Rituals in the Press of the Last Century in Tehran, Case Study: Ettelaat Newspaper)

نویسندگان [English]

• Majid Fouladiyan ¹
• Seied mohamad mehdi Vaezmousavi ²
• Najmeh Erfanian khadivi ³
• Amin Majidifard ⁴

¹ Assistant Professor, Department of Social Sciences, Faculty of Literature and Humanities, Ferdowsi University, Mashhad, Iran.

² Master student of Social Sciences, Faculty of Literature and Humanities, Ferdowsi University, Mashhad, Iran.

³ Master's student in Sociology, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran.

⁴ Master of Social Sciences, Faculty of Literature and Humanities, Ferdowsi University, Mashhad, Iran.

چکیده [English]

In this article, by reading the news of Islamic occasions in the newspapers of the last hundred years in Tehran (with the focus on the Ettelaat Newspaper), the represented religious rituals are counted and divided into two categories: joyful and mournful. An attempt has been made by quantitative approach, the course of their developments in the last century, in terms of frequency and news value. On this basis, it has been stated that in the early decades (corresponding to the Pahlavi era), the religiosity presented in the newspaper had a heavier scale of happiness and was more centered on "festivals"; In terms of mourning, most of the rituals focus on the martyrdom and tragedy of the "Five Ahl al-Bayt" and have a low diversity. This gap between the joyful and mournful rituals in the middle years of the century (corresponding to the Revolution) is minimized by the growth of the representation of mourning rituals. In the second half of the century (corresponding to the era of the Islamic Republic) with the sharp increase in the frequency of appropriate news and the multiplicity of topics in general, mourning rituals have grown a lot, become more diverse and in the last decade completely dominated the religious atmosphere. In the last two decades of the century, however, good news is declining. This increase in the dimension of mourning manifests itself in the growth of the representation of the tragedy of "other innocents" (except five) and "innocent" persons. In short, it can be said that the religiosity represented in the newspapers of the century started with a happy and Eid-oriented mood, and at the end of the century, it became mournful and person-oriented.

کلیدواژه‌ها [English]

• Representation of Religious Rituals
• Quantitative Analysis of Newspaper Content
• Developments of Religious Rituals
• Religious Rituals in Tehran