دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق)

تحلیل فقهی - حقوقی رفتار والدین کودک بلاگرها

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه امام صادق (ع)

2 استادیار رشته فقه و حقوق، دانشگاه امام صادق (ع) گروه فقه و حقوق اسلامی و معاونت آموزشی دانشگاه

چکیده

امروزه شبکه جهانی اینترنت فضای جدیدی در زندگی انسان‌ها ایجاد کرده است که از آن به‌عنوان فضای وب دوم یا فضای مجازی یاد می‌کنند، در این میان برخی از افراد به چشم یک سرگرمی و برخی دیگر به‌عنوان وسیله درآمدزایی بدان می‌نگرند. با گسترش اینترنت و شکل‌گیری شبکه‌های اجتماعی متعدد جهانی و گسترش درآمدزایی و فضای رقابتی در میان بلاگرها بسیاری از ایده‌های جذب مخاطب تکراری شد؛ ازاین‌رو سن اینفلوئنسرها هر روز کوچک‌تر شده و پدیدة کودکان کار مجازی شکل گرفت. کودک بلاگرها با اشتراک تصاویر و فیلم‌هایی از فرزندان خود به جذب مخاطب و سپس با تبلیغ لوازم موردنیاز کودکان و درآمد بالا می‌رسند. شیوع کرونا و آنلاین شدن مدارس، تأثیر زیادی بر مدت‌زمان و سن استفاده از این ابزار گذاشت و از این نظر، آسیب‌ها و فرصت‌هایی که فضای مجازی ایجاد کرد بسیار جدی‌تر و قابل‌تأمل‌تر از گذشته شد این روش یکی از طرق بلاگری مرسوم شده است که گسترش آن ضرورت بررسی فقهی - حقوقی را می‌طلبد. پژوهش حاضر با روش تحلیلی - توصیفی و با جمع‌آوری اطلاعات از طریق کتابخانه به تحلیل فقهی – حقوقی رفتار مادران بلاگر پرداخته است. یافته‌ها حاکی از آن است که رفتار والدین کودک بلاگرها با آموزه‌های اسلامی و قانونی همچون ، قاعده لاضرر، وجوب تربیت اسلامی اطفال، وجوب تعلیم کودکان، وجوب حفظ حریم خصوصی و منع از کار کودک مغایرت دارد؛ ازاین‌رو وضع قوانین حمایتی برای چنین کودکان از جمله ضروریاتی است که خلأ آن در قوانین موضوعه آشکار است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Jurisprudential-legal analysis of the behavior of parents of bloggers' children

نویسندگان [English]

  • Masoumeh Shahriari 1
  • kobra Poorabdollah 2

1 Shahriari :Ph.D student of Jurisprudence and Islamic Law, Imam Sadiq University, Tehran, Iran

2 Assistant Professor of Jurisprudence and Law, Imam Sadiq University (AS), Department of Islamic Jurisprudence and Law, and Vice-Chancellor of University Education

چکیده [English]

Today, the World Wide Web has created a new space in human life, which is referred to as the second web space or cyberspace. Some people see it as a hobby and others as a means of generating income. With the expansion of the Internet and the formation of numerous global social networks and the expansion of income generation and competition among bloggers, many ideas for attracting an audience have become repetitive; therefore, the age of influencers has become younger and younger, and the phenomenon of virtual child labor has emerged. Child bloggers attract an audience by sharing pictures and videos of their children, and then by advertising the necessary equipment for children and earning high incomes. The outbreak of Corona and the online nature of schools have had a great impact on the duration and age of use of this tool, and in this regard, the harms and opportunities that cyberspace has created have become much more serious and more considerate than in the past. This method has become one of the popular blogging methods, the expansion of which requires the necessity of jurisprudential and legal examination. The present study, using an analytical-descriptive method and collecting information through the library, has analyzed the jurisprudential-legal behavior of blogger mothers. The findings indicate that the behavior of parents of blogger children is contrary to Islamic and legal teachings such as the rule of non-harm, the obligation of Islamic upbringing of children, the obligation of educating children, the obligation of preserving privacy, and the prohibition of child labor; therefore, the establishment of protective laws for such children is among the necessities whose gaps in the existing laws are obvious.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic education
  • privacy
  • blogger child
  • working children
  • Instagram mothers
قرآن کریم.
مجموعه قوانین جمهوری اسلامی ایران.
آقایی، عاطفه و رضانیا، زهرا (1398). مطالعه مفهوم «کودکان کار اینستاگرامی» در فضای مجازی ایران. فصلنامه حقوق کودک، ۱(۳)، ۱۶۱-۱۹۰.
آل عصفور بحرانى، یوسف بن احمد بن ابراهیم (1405ق). الحدائق الناضره فی أحکام العتره الطاهره. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ابن ابى جمهور، محمد بن على (1405ق). عوالی اللئالی العزیزیه. قم: دار سید الشهداء للنشر.
ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن هبۀ‌الله (1404ق). شرح نهج‌البلاغه لابن أبی الحدید. قم: مکتبه آیت‌الله المرعشی النجفی.
ابن ابی جمهور، محمد بن علی (1405ق). عوالی اللئالی العزیزیه فی الأحادیث الدینیة. قم: دار سید الشهداء للنشر.
ابن اثیر، مبارک بن محمد (1367). النهایه فی غریب الحدیث و الأثر، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
ابن بابویه، محمد بن على (1362). الخصال. قم: جامعه مدرسین.
ابن بابویه، محمد بن على (1376). الأمالی (للصدوق). تهران: کتابچى.
ابن بابویه، محمد بن على (1409ق). من لا یحضره الفقیه. ترجمه علی‌اکبر غفارى، تهران: نشر صدوق.
ابن بابویه، محمد بن على (1413ق). من لا یحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ابن بطریق، یحیى بن حسن (1407ق). عمده عیون صحاح الأخبار فی مناقب إمام الأبرار، قم: جماعه المدرسین بقم، مؤسسه النشر الاسلامی.
ابن شعبه حرانى، حسن بن على (1404ق). تحف العقول عن آل الرسول (صلى‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم). قم: جامعه مدرسین.
اعرافی، علیرضا (1395). فقه تربیتی. قم: مؤسسه فرهنگی هنری اشراق و عرفان.
اقلیما، مصطفی؛ حاج بابایی، حسین؛ راهب، غنچه و پرن فر، شیما (1387). کودکان کارگر خیابانی و سیاست­های اجتماعی بایسته. مجله اطلاعات سیاسی و اقتصادی، (251 و 252)، 188-195.
اکبری، ابوالقاسم و اکبری، مینا (1390). آسیب­شناسی اجتماعی. تهران: رشد و توسعه.
امانی کلاریجانی، امرالله (1396). فضای مجازی و واکاوی سیاست­های پیشگیرانه در کنترل آسیب­های اجتماعی نوپدید. فصلنامه علمی رهیافت پیشگیری از جرم، (1)، 89-106.
انصارى شیرازى، قدرت‌الله و پژوهشگران مرکز فقهى ائمه اطهار (علیهم‌السلام) (1429ق). موسوعه أحکام الأطفال و أدلتها. قم: مرکز فقهى ائمه اطهار (علیهم‌السلام).
بروجردى، حسین (1386). جامع أحادیث الشیعه (للبروجردی). تهران: فرهنگ سبز.
پاک‌نهاد، سیدمحسن (1395). فضای مجازی، جاذبه­ها و آسیب­ها. تهران: کتاب سرا.
پاینده، ابوالقاسم (1382). نهج‌الفصاحه (مجموعه کلمات قصار حضرت رسول (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم))، تهران: دنیاى دانش.
تمیمى آمدى، عبدالواحد بن محمد (1410ق). غرر الحکم و درر الکلم (مجموعه من کلمات و حکم الإمام علی (علیه‌السلام)). قم: دار الکتاب الإسلامی.
ثمنی، لیلا و شهریاری، معصومه (1400). استناد به قواعد فقهی در آراء قضایی خانواده، پژوهشنامه فقهی حقوقی زنان و خانواده، 4(16)، 34-71.
جاور، حسین و منظمی، فاطمه (1398). جایگاه و معیار مصلحت در اشتغال اطفال. مطالعات حقوق تطبیقی معاصر، 10(19)، 77-101.
جزائرى، سیدنعمۀ‌الله (1408ق). کشف الأسرار فی شرح الاستبصار. قم: مؤسسه دار الکتاب.
حرعاملى، محمد بن حسن (1409ق). وسائل الشیعه. قم: مؤسسه آل البیت (علیهم‌السلام).
حرعاملى، محمد بن حسن (1414ق). هدایه الأمه إلى أحکام الأئمه (علیهم‌السلام). مشهد: آستانه الرضویه المقدسة، مجمع البحوث الإسلامیة.
حسن بن على (علیه‌السلام) (1409ق). التفسیر المنسوب إلى الإمام الحسن العسکری (علیه‌السلام). قم: مدرسه الإمام المهدی (عجل‌الله تعالى فرجه الشریف).
حسینى تهرانى، سیدمحمدحسین (1418ق). ولایة الفقیه فی حکومه الإسلام. بیروت: دار الحجه البیضاء.
حمیدی، حجت­اله (1394). اخلاق و حفاظت از حریم خصوصی آنلاین کودکان با رضایت والدین. اخلاق در علوم و فناوری، ۱۰(۳)، 41-56.
حویزى، عبد على بن جمعه (1415ق). تفسیر نور الثقلین. قم: اسماعیلیان.
خطیب‌زاده، سمیرا و بنی‌هاشمی، سیدمحسن (1403ق). بررسی وضعیت خانواده ایرانی در فضای مجازی: مطالعه صفحات اینستاگرامی با رویکرد روابط والدین با فرزندان. راهبرد اجتماعی فرهنگی، 13(1)، 325-374.
دوله، معصومه؛ اسماعیلی، رضا و امیرمظاهری، امیرمسعود (1395). بررسی نقش شبکه‌های اجتماعی مجازی در کیفیت زندگی (مورد مطالعه: کاربران 20 تا 49 ساله شبکه‌های اجتماعی مجازی در شهر تهران). فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، 10(35)، 97-120.
دیلمى، حسن بن محمد (1412ق). إرشاد القلوب إلى الصواب (للدیلمی). قم: الشریف الرضی.
رحمدل، منصور (1384). حق انسان بر حریم خصوصی. مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 70.
رضی‌پور، پرنیا (1402ق). تحلیل آسیب‌ها و مخاطرات رسانه اجتماعی اینستاگرام. راهبرد اجتماعی فرهنگی، 12(1)، 173-200.
سروى مازندرانى، محمد صالح بن احمد بن شمس (1382). شرح الکافی. تهران: المکتبه الإسلامیه.
سماواتی پیروز، امیر و بیگدلی، حسن (1399). چگونگی پاسخ‌دهی به پدوفیلی‌ها در جرایم جنسی علیه کودکان؛ مجازات یا درمان؟ فصلنامه حقوق کودک، ۲(۷)، ۱۱-۲۹.
سولر، جان (۱۳۸۱). روان‌شناسی فضای سایبر. ترجمه بهروز نوعی‌پور، ماهنامه شبکه، (۱۹).
شریعتی، مریم؛ زمانیان، معصومه و خلیلی، میلاد (1400). انتشار تصاویر کودکان در فضای مجازی و تأثیر آن بر شخصیت­سازی پیش از بلوغ ایشان، در پرتو حقوق ایران و مقررات بین‌المللی. مجله علمی حقوق و مطالعات نوین، 2(1)، 1-18.
شعیری، محمد بن محمد (بی­تا). جامع الأخبار(للشعیری). نجف: مطبعه حیدریه ـ نجف.
شهید ثانى، زین‌الدین بن على (1409ق). منیه المرید. قم: مکتب الإعلام الإسلامی.
شهید ثانى، زین‌الدین بن على (1413ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسه المعارف الإسلامیه.
صادقی آرانی، زهرا و نادری یگانه، سمیه (1402). نقش هنر در ترویج و آموزش کارآفرینی: تحلیل محتوای کیفی فیلم‌های سینمایی کودک و نوجوان ایرانی در چهار دهه اخیر (1400-1360). آموزش و مدیریت کارآفرینی، 2(2)، 21-42.
طبرسى، احمد بن على (1403ق). الإحتجاج على أهل اللجاج (للطبرسی). مشهد: نشر مرتضى.
طبرسى، حسن بن فضل (1412ق). مکارم الأخلاق. قم: الشریف الرضى.
طوسى، محمد بن حسن (1407ق). الخلاف. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
عباسی کلیمانی، عاطفه؛ عباسیان ارانی، فاطمه و شهبازی، محمدحسین (1402ق). کار کودک در نظام حقوق خانواده ایران از منظر ایجابی و سلبی. فقه و حقوق خانواده، 28(79)، 83-108.
عباسیان‌آرانی، فاطمه و شهبازی، محمدحسین (1402ق). ابعاد کار کودک از منظر قانون و فقه. تهران: جادوی قلم.
عسگری، عشرت (1398). آسیب­شناسی فضای مجازی در تعلیم‌وتربیت کودکان و نوجوانان، همایش ملی روان‌شناسی، تعلیم‌وتربیت و سبک زندگی.
علامه حلى، حسن بن یوسف (1413ق). قواعد الأحکام فی معرفه الحلال و الحرام. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
علامه حلى، حسن بن یوسف (1414ق). تذکرۀ الفقهاء (ط ـ الحدیثة). قم: مؤسسه آل البیت (علیهم‌السلام).
غنی‌زاده بافقی، مریم و چاجی، فاطمه (1402). بررسی تطبیقی حمایت از حق تصویر کودکان در فضای مجازی. پژوهش­های حقوقی، 22(56)، 263-294.
فتحی، یونس و شاهمرادی، خیراله (1396). گستره و قلمرو حریم خصوصی در فضای مجازی. مجله حقوقی دادگستری، 81(99)، 229-252.
فیض کاشانى، محمد بن شاه مرتضى (1406ق). الوافی. اصفهان: کتابخانه امام امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام).
فیض کاشانى، محمد بن شاه مرتضى (1415ق). تفسیر الصافی. تهران: مکتبه الصدر.
قاسم­زاده برکی، سارا؛ منطقی، مرتضی و محمدی، مریم (1399). بررسی انگیزه‌های سوء استفاده از کودکان، توسط مادران بلاگر و سلامت روانی فرزندان آنان در فضای مجازی. فصلنامه پژوهش در سلامت روان‌شناختی، ۱۴(۲)، ۳۴-۴۹.
قبولی درافشان، سیدمحمدهادی؛ بختیاروند، مصطفی و آقامحمدی، اکرم (1397). حق فراموش شدن در ترازو: نیاز ناشی از فضای مجازی یا تهدیدی برای آزادی بیان!؟. پژوهش حقوق عمومی، 19(58)، 113-135.
قمى، على بن ابراهیم (1404ق). تفسیر القمی. قم: دار الکتاب.
کرمی، موسی؛ زرنشان، شهرام و زندی، ریحانه (1402). کنکاشی در نسبت میان برخورداری از حق بر آموزش، کسب مهارت‌های زندگی و کاهش خشونت علیه کودکان. مجله فقه و حقوق خانواده، 28(78)، 229-256.
کبیر مدنى، سیدعلیخان بن احمد (1409ق). ریاض السالکین فی شرح صحیفه سیّد الساجدین. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
کلینى، محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی (ط ـ الإسلامیه). تهران: دار الکتب الإسلامیه.
کیدرى، محمد بن حسین (1416ق). إصباح الشیعه بمصباح الشریعه. قم: مؤسسه امام صادق (علیه‌السلام).
لیثى واسطى، على بن محمد (1376). عیون الحکم و المواعظ (للیثی). قم: دار الحدیث.
مارشال، گوردون (1388). فرهنگ جامعه­شناسی. ترجمه حمیرا مشیرزاده، تهران: نشر میزان.
مجلسى، محمدباقر (1404ق). مرآه العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
مجلسى، محمدباقر (1410ق). بحار الأنوار، بیروت: مؤسسه الطبع و النشر.
مصطفوى، سیدمحمدکاظم (1421ق). مائه قاعده فقهیة. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
مطهرى، مرتضى (بی­تا). فقه و حقوق (مجموعه آثار). قم: بی­نا.
مکارم شیرازى، ناصر (1411ق). القواعد الفقهیه (لمکارم). قم: مدرسه امام امیرالمؤمنین (علیه‌السلام).
منسوب به جعفر بن محمد (علیه‌السلام)، امام ششم (علیه‌السلام) (1400). مصباح الشریعه. بیروت: اعلمى.
میرشکاری، عباس؛ حسینی، سیدمحمدامین و چاجی، فاطمه (1401). حریم خصوصی کودکان اشخاص مشهور در بستر رسانه‌های نوین. حقوق فناوری­های نوین، 3(5)، 105-120.
نجفى (صاحب جواهر)، محمدحسن (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
نقیبی، سیدابوالقاسم و شهریاری، معصومه (1401). مفهوم، مصادیق و مستندات فقهی و حقوقی حریم خصوصی خانواده. فقه و حقوق خانواده، 27(76)، 59-88.
نورى، حسین (1408ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل. بیروت: مؤسسه آل البیت (علیهم‌السلام).
ورام بن ابی فراس، مسعود بن عیسى (1410ق). تنبیه الخواطر و نزهه النواظر المعروف بمجموعه ورّام. قم: مکتبه فقیه.
هاشمى خویى، حبیب الله (1400). منهاج البراعه فی شرح نهج‌البلاغه و تکمله منهاج البراعه (خوئى). تهران: مکتبه الإسلامیه.
هلالى، سلیم بن قیس (1405ق). سلیم بن قیس الهلالی. قم: الهادی.
 
دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق)
دوره 31، شماره 2 - شماره پیاپی 66
دین و ارتباطات
بهمن 1403
صفحه 497-528