فراترکیب چیستی هنر انقلاب اسلامی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر مرکز رشد دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، جمهوری اسلامی ایران

2 استادیار گروه فرهنگ و هنر دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، جمهوری اسلامی ایران.

10.30497/rc.2025.247277.2079

چکیده

انقلاب اسلامی ایران، از جمله بزرگ ‌ترین پدیده‌ های سیاسی- اجتماعی سده اخیر جهان محسوب می ‌شود که در کنار آثار خود در ابعاد مختلف زندگی، تأثیرات فراوانی را در ساحت هنر از خود به ‌جای گذاشته است. با این ‌وجود، یکی از مهم ‌ترین پرسش ‌هایی که پیش روی هنر انقلاب اسلامی قرار دارد، سؤال از چیستی آن است. مقاله حاضر تلاش کرده تا با استفاده از روش فراترکیب و بهره بردن از الگوی هفت مرحله ای ساندلوسکی و بارسو، از طریق تحلیل و بررسی مجموعه‌ ای از پژوهش ‌های مرتبط با موضوع خود، تقریر منسجمی از چیستایی هنر انقلاب اسلامی ارائه دهد که در آن اصول حاکم بر این هنر و نسبت آن با برخی از مبانی معرفتی انقلاب اسلامی موردتوجه قرار گرفته باشد. به ‌این ‌ترتیب در مقاله حاضر، پس از تحلیل و بررسی 39 اثر علمی، اعم از کتاب، مقاله، پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری، که حاصل مرور نظاممند مجموعه وسیعی از آثار علمی است، اصول و مبانی حاکم بر هنر انقلاب مبتنی بر منطق علل اربعه، در چهار بعد «فاعل» (هنرمند)، «غایت» (هدف تولید اثر هنری)، «فرم» و «محتوا» ارائه شده است. طبق این پژوهش، توحید محوری، کرامت تکوینی انسان، تعالی انسان، واقع گرایی، معاد باوری، هدفداری عالم و اراده مندی انسان، هدایت تشریعی انسان و ... از جمله مهم ترین مبانی حاکم بر هنر انقلاب اسلامی به شمار می روند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Meta-Synthesis of the Essence of Islamic Revolutionary Art

نویسندگان [English]

  • mohsen johari 1
  • mohsen labkhandagh 2

1 Researcher at the Rushd Center of Imam Sadiq University, Tehran, I.R.Iran

2 Assistant Professor of Culture and Art Department of Imam Sadiq University, Tehran, I.R.Iran

چکیده [English]

The Iranian Islamic Revolution stands as one of the major socio-political phenomena of the recent century, leaving significant impacts across various domains of life, including the sphere of art. Despite this, a key question facing the art of the Islamic Revolution pertains to its very essence. This article aims to present a coherent definition of the nature of Islamic Revolutionary art by employing the meta-synthesis method and utilizing the seven-stage model by Sandelowski and Barroso, analyzing a collection of studies related to this topic. Within this framework, the article examines the foundational principles governing this art and its relation to certain epistemological foundations of the Islamic Revolution.



Accordingly, based on a systematic review of a broad range of scholarly works—comprising 39 sources, including books, articles, master's theses, and doctoral dissertations—this study identifies the fundamental principles of revolutionary art using the framework of the four causes, which are organized into four dimensions: the "agent" (artist), "end" (purpose of creating the artwork), "form," and "content." This research finds that principles such as monotheism, the inherent dignity of humanity, human transcendence, realism, belief in the afterlife, the purposeful order of the universe, human agency, divine guidance, human liberation from servitude to anything but God, legislative human dignity, and the ultimate triumph of truth over falsehood constitute key foundations of the art of the Islamic Revolution.



Furthermore, principles such as the artist's status, their responsibility, their power to harness technology, the development of the individual, the strengthening of the family, social organization, and cultural formation are also identified as governing elements within this art.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Art
  • Beauty
  • Islamic Revolution
  • Islamic Revolutionary Art
  • Meta-Synthesis
آوینی، سیدمرتضی (1390.الف). آینه جادو ـ جلد اول: مقالات سینمایی. تهران: واحه.
آوینی، سیدمرتضی (1390.ب). آینه جادو ـ جلد دوم: نقدهای سینمایی. تهران: واحه.
آوینی‌، سیدمرتضی‌ (۱۳۹۱). انفطار صورت: گرافیک و نقاشی. تهران: واحه.
اسماعیلی، علیرضا (۱۳۹۸). نقش هنر در تولید و بازتولید ارزش‌های انقلاب اسلامی بر اساس دیدگاه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای. (پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد). دانشگاه شاهد، دانشکده علوم‌انسانی، تهران.
امیری‌خراسانی، ‌احمد؛ بصیری، ‌محمدصادق و انجم‌شعاع، ‌زهرا. (۱۳۹۸). برجستگی‌های زبانی و زیبایی‌شناسی شعر انقلاب اسلامی. فنون ادبی، 26(11)، 49-62.
‏‫بلخاری قهی، حسن بلخاری (۱۳۹۴). قدر: نظریه هنر و زیبایی در تمدن اسلامی. تهران: سوره مهر.
بلخاری‌، حسن‌ (۱۳۹۰). فلسفه هنر اسلامی (مجموعه مقالات). تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
بنی‌اردلان، اسماعیل (۱۳۸۸). بازشناسی مقام و مفهوم هنر. دوفصلنامه جاویدان خرد، (6) 5-28 و 13(6)، 5-28.
بیچرانلو، ‌عبدالله و یادگاری، ‌محمدحسن (۱۳۹۴). تابوشکنی، مهم ترین راهبرد جذب مخاطب در سینمای ایران. مطالعات جامعه‌شناختی، 46(22)، 231-256.
جمشیدی، ‌محمد‌حسین و ایران‌نژاد، ‌ابراهیم (۱۳۹۱). نظریه انقلاب اسلامی در اندیشه سیاسی شهید صدر. مطالعات انقلاب اسلامی، 29(9)، 77-108.
جوهری، محسن و آقادادی، میثم (۱۴۰۰). هنر متعهد: بررسی جایگاه، وضعیت و بایسته‌های هنر انقلاب اسلامی در اندیشه رهبر انقلاب. تهران: دانشگاه جامع امام‌حسین (علیه‌السلام)، مؤسسه چاپ و انتشارات.
‏‫حقیقی‌کفاش، ‌مهدی؛ محمدیان، ‌محمود؛ تقوا، ‌محمدرضا و اسماعیلی، ‌محمدرضا (۱۳۹۶). تعیین شاخص‌های معرّف محصول فرهنگی هنری ایرانی ـ اسلامی در نظام جمهوری اسلامی. مطالعات قدرت نرم، 16(7)، 132-150.
رجبی دوانی، محمدعلی (۱۳۹۹). تجسم حماسه: درس‌گفتارهایی در شناخت هنرهای تجسمی انقلاب اسلامی. تهران: شرکت انتشارات سوره مهر.
سالم، مریم؛ سعیدی مهر، محمد و اکبریان، رضا (1389). تحلیل معنایی علیت در فلسفه ارسطو و ابن سینا. حکمت سینوی (مشکوه النور)، 14(44)، 114-129.
سیاهپوش، ‌امیر و ملکوتیان، مصطفی (۱۳۹۶). چیستی انقلاب از منظر آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله‌العالی). مطالعات انقلاب اسلامی، 49(14)، 7-28.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1387). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة (ج 6). قم: مکتبة المصطفوی.
عابدی‌جعفری، ‌عابد و امیری، ‌مجتبی (۱۳۹۸). فراترکیب، روشی برای سنتز مطالعات کیفی. روش‌شناسی علوم‌انسانی، 99(25)، 74-87.
عبداله، زهرا (۱۴۰3). هنر ما از نگاه آن‌ها: کندوکاوی در مطالعات غرب درباره هنرهای تجسمی پساانقلاب ایران. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی.
علی‌احمدی، ‌علیرضا؛ غضنفری، ‌مهدی؛ سلیمی، ‌غلامرضا؛ محمدی، ‌حسین و عالی، ‌محمدباقر (۱۴۰۰). فراترکیب روش‌شناسی تحقیق در عملیات نرم در مطالعات حکمرانی. مدیریت فردا، 67(20)، 231-244.
علیدوست، ‌ابوالقاسم (۱۳۹۴). «فقه هنر» در دو نگاه جامع و تعینات موردی. قبسات، 78(20)، 41-60.
فرخی، ‌حسین و افتخاری، سید اسماعیل (۱۳۹۳). گفتمان‌های هنری در ایران پس از انقلاب اسلامی؛ (با تأکید بر سینما). پاسداری فرهنگی انقلاب اسلامی، 10(4)، 147-180.
فقیهی، سید حمید (۱۳۹۵). سینمای تراز انقلاب اسلامی با رویکردی انتقادی به عملکرد سینما در حوزه سیاست و ارائه الگوی مطلوب. (پایان‌نامه دکتری تخصصی). دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، دانشکده علوم قرآنی قم، قم.
فهیمی‌فر، علی‌اصغر (۱۴۰۱). جستاری در هنر انقلاب اسلامی: مجموعه مقالات سمینار مکتب هنری انقلاب اسلامی (برگزار شده در دانشگاه سوره، بهار 1400). تهران: دانشگاه غیردولتی ـ غیرانتفاعی سوره.
قوام، ‌سید‌عبدالعلی و اسماعیلی، ‌بشیر (۱۳۹۳). سیاست خارجی، هالیوود و جریان بازنمایی خاورمیانه پس از یازده سپتامبر. علوم سیاسی (دانشگاه آزاد کرج)، 29(10)، 115-138.
کرمی، ‌محمدتقی و فراهانی، ‌مژگان (۱۳۹۵). استراتژی‌های خانواده ایرانی در مواجهه با دیالکتیک فردیت و خانواده نشانه‌شناسی خانواده در سینمای ایران. مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 44(12)، 143-172.
کریمی‌لاریمی، ‌رضا؛ فرصتی‌جویباری، ‌رضا و منصوریان، ‌حسین (۱۴۰۰). بررسی شعر اعتراض در سروده‌های شاعران مشهور انقلاب اسلامی. زبان و ادبیات فارسی (دانشگاه آزاد اسلامی واحد فسا)، 25(12)، 119-143.
محدثی‌خراسانی، ‌مصطفی (۱۳۸۷). مقاله: جریان سازان شعر انقلاب اسلامی. کتاب ماه ادبیات، 137(12)، 44-58.
موسوی، سید هادی (۱۴۰۰). مبانی کلامی فرایند تحقق تمدن نوینِ انقلاب اسلامی از منظر آیت‌الله خامنه‌ای. (پایان‌نامه رساله جهت اخذ درجه دکتری). دانشگاه قم، قم.
مهری، محمد (۱۳۹۶). چیستی، چرایی و چگونگی انقلاب اسلامی در آراء و اندیشه‌های حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله). (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه شاهد، تهران.
وحیدزاده، محمدرضا (۱۳۹۶). سبک‌شناسی هنر انقلاب اسلامی: با نگاهی تطبیقی به شعر و نقاشی دوره انقلاب. تهران: سوره مهر.
وحیدزاده، محمدرضا (۱۴۰۲). شمایل صبح: گفت‌وگو با ده تن از هنرمندان تجسمی انقلاب اسلامی. تهران: شرکت انتشارات سوره مهر.