نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

• مسعود کوثری ¹
• عباس عموری ²

¹ دانشیار دانشکدة علوم اجتماعی، دانشگاه تهران

² کارشناس ارشد مطالعات فرهنگی و رسانه، دانشگاه تهران

چکیده

طی دهة گذشته، فیلم‌‌های متعددی دربارة رابطة فرد روحانی و مردم در سینمای ایران ساخته شده که «زیر نور ماه، مارمولک و طلا و مس»، از نمونه‌‌های این قبیل فیلم‌‌‌ها به شمار می‎روند. گرچه، این فیلم‌‌‌ها تفاوت‎هایی ‎با یکدیگر دارند، اما به‎ نظر می‎رسد که به گفتمان مشترکی تعلق دارند. این گفتمان در پی مفصل‌بندی جدیدی از دال روحانی در شبکه‌ای از مفاهیم/دال‌ها (مردم، عبادت، اخلاق، راه خدا، خدمت به مردم و مردمداری و غیره) است که همچنان به سیاست می‌‌اندیشد؛ اما مسیر آن ‎را از طریق تودة مردم جستجو می‎کند. بنابراین، به جای رابطة دوگانة روحانی-سیاست‎مدار، به رابطة روحانی-مردم-سیاست‎مدار می‌اندیشد که البته بعد سوم آن عمداً پنهان شده است. از این‌رو، می‌توان گفت که گفتمان حاکم بر فیلم‌‌های یادشده حاکی از نوعی تعامل اجتماعی و هم‎گرایی روحانی با تودة مردم است. در این فیلم‌ها، روحانی تلاش می‌کند که نقش سنتی خود را در جامعة مدنی (مدرنیته) بازسازی کند، ضمن آن‎که هرگز به صورت مستقیم این پرسش را مطرح نمی‌سازد که چرا از جامعة مدنی (سنتی/مذهبی) دور افتاده است؟ به عبارت دیگر، در این دسته از فیلم‌‌‌ها عنصر سیاست (قدرت) مطرح نمی‌شود و سیاست هم‎چنان به صورت یک دال حاضر «غایب» است که هدایت‌گری را بر عهده دارد. در مقالة حاضر، نخست با خوانشی بینامتنی، عناصر گفتمانی «احیاء ارزش‏های دینی در جامعه مدرن» استخراج و نوع مفصل‌بندی آن مطرح می‌گردد. سپس، این ‌مسئله که این گفتمان برای پاسخ‌گویی به چه دشواری‌‌هایی از روحانی در مواجهه با جامعة ایران در دهه اخیر است، مطرح خواهد شد

کلیدواژه‌ها

• تحلیل گفتمان
• مدرنیته
• روحانیت
• دین‎داری
• وضعیت فرهنگی
• فیلم‎های سینمایی

عنوان مقاله [English]

Social Interaction and Cultural Convergence between People and the Clergy; An Intertextual Reading of Three Religious Films: Under the Moonlight, The Newt, Gold and Copper

نویسندگان [English]

• Mas'oud Kowsari ¹
• Abbas Amoori ²

چکیده [English]

In recent decades various films have been produced in the Iranian cinema with the theme of the relation between people and the clergy, among which we can mention Under the Moonlight, The Newt, and Gold and Copper. Despite their differences, these films belong to a common discourse. This article is after a new categorization of clergy-related signifiers in a network of concepts/ signifiers (people, devotions, ethics, God's path, serving people, …) which though having political concerns, it seeks it through mixing with masses of people. This implies clergy-people/ politicians type of relationship instead of clergy/politicians duality, in which the third dimension is deliberately hidden. Therefore, it could be mentioned that the dominant discourse in these films signify a certain social interaction and convergence of the clergy with people. Here the clergy attempts to reconstruct its traditional role in the civil society of modern world while it never directly raises this question why it has been standing aloof from the traditional/religious environment. In other words, this type of films declines mentioning directly the element of politics (power), and this is performing its directional role as an "absent" signifier. This article first uses an intertextual reading to extract the discourse elements of "restoring religious values in modern society" with its classification type. Then it tries to discuss the kind of problems that the clergy gets involved with when facing the Iranian society of the recent decade.

کلیدواژه‌ها [English]

• Discourse Analysis
• modernity
• the clergy
• religiousness
• cultural condition
• feature films