دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق)
واکاوی عوامل مانایی و میرایی فرهنگ‌ها در آیینة حکمت متعالیه
نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسنده
دکترای فرهنگ و ارتباطات، هیئت علمی پژوهشی شورای عالی انقلاب فرهنگی
چکیده
موضوع حیات و مرگ پدیده‌هایی مانند تمدن، فرهنگ و حتی جامعه، مسئله‌ای است که در میان اندیشمندان حوزة علوم اجتماعی، محل پرسش است. برخی از نظریاتی که در صدد تبیین فرایندهای تغییر و تحول اجتماعی هستند، با استناد به امکان تولد و مرگ پدیده‌های اجتماعی، فرایند تحول را در دو سر حدّ تولد و مرگ صورت‌بندی می‌کنند. «چرخة حیات» عنوان نظریه‌ای است که با تکیه بر چارچوب مذکور، چگونگی تحول در پدیده‌ها را تبیین می‌کند. وجود حقیقی جامعه و فرهنگ با تکیه بر حکمت متعالیه اثبات‌پذیر است و به تبع آن، منطق حِکمی، حیات و مرگ جوامع و فرهنگ‌ها را نیز جملگی تأیید می‌کند، همچنان‌که اشارات قرآنی نیز این مسئله را تصدیق کرده است. به تبع این تأیید و تصدیق می‌توان عوامل و مؤلفه‌هایی را با تکیه بر تبیین‌های حِکمی و معارف قرآنی احصا کرد که در مانایی یا میرایی جوامع و فرهنگ‌ها مؤثر هستند. این عوامل و مؤلفه‌ها را از منظرهای مختلفی می‌توان گونه‌بندی کرد. یکی از تقسیم‌بندی‌های کلان در این باب، تقسیم عوامل مؤثر در بقا و فنای فرهنگ‌ها و جوامع به دو دستة «مؤلفه‌های ناظر به نظام‌های معنایی (ویژگی‌های ذاتی و نفس‌الامری فرهنگ‌ها)» و «مؤلفه‌های ناظر به اصحاب یک فرهنگ» است. در ذیل این دو شاخة کلی، موارد مختلف دیگری را می‌توان دسته‌بندی کرد. چارچوب نظری فلسفی برای تبیین موضوعات یادشده، مستلزم به‌کارگیری روش قیاسی‌برهانی است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
An Analysis of the Grounds and Causes of Stability or Collapse of Cultures in Transcendental Theosophy
نویسنده [English]
- Mohsen Labkhandag
Scientific Council of the Supreme Council of the Cultural Revolution
چکیده [English]
The issue of the emergence or collapse of phenomena such as civilization, culture and even society is of interest for the scholars of social sciences. Referring to the possibility of creation or collapse of social phenomena, some of the theories that seek to explain the processes of social change divide it into two creation and collapse demarcations. The theory of "Life Cycle" which is based on the above-mentioned framework explains the changes in phenomena. The actual existence of society and culture is verifiable by relying on Islamic philosophy. Therefore, creation and collapse of cultures and communities is confirmed both by philosophical logic and the references in the Quran. Because of this confirmation and relying on philosophical explanations and Quranic teachings, the factors and components effective in creation or collapse of societies and cultures can be identified. These factors and components can be classified from different aspects. One of the major classifications in this regard is dividing the factors effective in the survival and annihilation of cultures and societies into two categories: “components related to semantic systems (the intrinsic and noumenal properties of cultures)" and "components related to the people of one culture”. Under these two general branches, other various items can be categorized. The philosophical-theoretical framework for explaining the above-mentioned issues requires using the analogicaldemonstrative method.
- قرآن کریم
- ابن سینا، حسین ابن عبدالله، (1404)، الشفاء (المنطق)، ج2، قم: مکتبه آیت الله مرعشی.
- بحرانى، هاشم ابن سلیمان، (1415)، البرهان فی تفسیر القرآن، ج3، چ1،تهران: مؤسسه البعثه، قسم الدراسات الإسلامیه.
- جعفری، محمدتقی، (1388)، فرهنگ پیش‌رو، فرهنگ پیرو، چ4، تهران: مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
- جوادی آملی، عبدالله، (1388)، قرآن در قرآن، چ8، قم: نشر اسراء.
- ---------------------، (1384)، حیات حقیقی انسان در قرآن، چ2، قم: اسراء.
- ---------------------، (1389)، تسنیم، ج6، چ8، قم: نشر اسراء.
- ---------------------، (1389)، تفسیر انسان به انسان، چ5، قم: اسراء.
- ---------------------، (1389)، جامعه در قرآن، چ3، قم: اسراء،.
- ---------------------، (1393)، رحیق مختوم، ج14، چ1، قم: اسراء.
- حسن‌زاده آملی، حسن، (1381)، هزار و یک کلمه، ج2 چ3، قم: بوستان کتاب.
- ---------------------، (1385)، دروس معرفت نفس، چ3، قم: انتشارات الف لام میم.
- ---------------------، (1386)، دروس شرح اشارات و تنبیهات ابن سینا، نمط سوم (النفس)، ج2، چ1، قم: آیت اشراق.
- ---------------------، (1389)، عیون مسائل نفس و شرح آن در شصت و شش موضوع روان‌شناسی: سرح العیون فی شرح العیون، ترجمة ابراهیم احمدیان و سید مصطفی بابایی، ج1، چ2، قم: انتشارات بکاء.
- خمینی، روح‌الله، (1376)، شرح چهل حدیث، چ12، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
- سبزواری، ملاهادی، (1380)، شرح المنظومه، ج5، چ1، تهران: نشر ناب.
- طباطبایى، محمدحسین، (1387)، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمة محمدباقر موسوی همدانی، ج1 و 10، چ25، قم: دف‍تر انتشارات اس‍لام‍ی.
- طباطبایى، محمدحسین، (بی‌تا)، رسالة المنامات و النبوات، مجموعة رسائل العلامة الطباطبایى، چ1، قم: باقیات.
- کوئن، بروس، (1376)، مبانی جامعه‌شناسی، ترجمة غلام‌عباس توسلی و رضا فاضل، چ9، تهران: سمت.
- لبخندق، محسن، (1394)، تبیین فرایند تکوین و تحول فرهنگ با تأکید بر حکمت صدرایی، رسالة دکتری، دانشگاه باقرالعلوم علیه‌السلام.
- مجلسی، محمدباقر، (1403)، بحار الانوار، چ2، ج66، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- صدرالدین شیرازى، محمد، (1981)، الحکمة المتعالیة فى الأسفار العقلیة الأربعه، ج 3و4، چ3، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- مصباح یزدی، محمدتقی، (1387)، تهاجم فرهنگی، چ8، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
- ---------------------، (1391)، چکیده‌اى از اندیشه‌هاى بنیادین اسلامى، چ6، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
- مطهری، مرتضی، (1374)، امدادهای غیبی در زندگی بشر، چ4 قم: صدرا.
- -----------------، (1374)، فطرت، چ4، قم: صدرا.
- -----------------، (1374)، نبرد حق و باطل، چ4، قم: صدرا.
- -----------------، (1385)، انسان و سرنوشت، چ13، قم: صدرا.
- -----------------، (1387)، آشنایی با قرآن، چ1، قم: صدرا.
- -----------------، (1387)، شرح منظومه، چ12، قم: صدرا.
- -----------------، (1388)، فلسفة تاریخ، چ5، قم: صدرا.
- -----------------، (1388)، نقدی بر مارکسیسم، چ10، قم: صدرا.
مقالات:
- لبخندق، محسن (1390)، «دلالت‌های نظریة فطرت در نظریة فرهنگی»، فصلنامة معرفت فرهنگی- اجتماعی، شماره9.
منابع لاتین:
- Andrew, Van de Ven, & Scott, Poole, (1995), Explaining Development and Change in Organizations, The Academy of Management Review, 20)3(.
', './data/ertebatat/coversheet/01531290888.jpg'))