بررسی نیم‌رخ مؤلفه‌های دین‌داری و تأثیر‌پذیری دینی مخاطبان فیلم‌های جشنواره رویش

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی و استادیار جهاد دانشگاهی مشهد

2 کارشناس ارشد جامعه‌شناسی و پژوهشگر گروه علوم اجتماعی جهاد دانشگاهی مشهد

چکیده

سینما و فیلم به‌عنوان محصول محتوایی آن، به‌عنوان یک ابزار فرهنگی انتقال پیام نقش قابل توجهی در برآوردن اهداف سیاست‌گذاران فرهنگی جامعه دارد. به‌تبع در جوامع دینی یکی از روش‌های حفظ و ارتقاء ارزش‌های دین، انتقال پیام‌های دینی از طریق ابزارهای فرهنگی از جمله فیلم است. در این نوشتار ابتدا ابعاد دین‌داری بر اساس مدل پنج‌بعدی گلاک و استار مشخص گردیده و میانگین دین‌داری مخاطبان بر اساس ابعاد پنج‌گانه این مدل مشخص شد. فیلم‌ها نیز بر اساس میزان تأثیرگذاری در هر یک از ابعاد دین‌داری بر مخاطب مورد بررسی قرار گرفتند. با استفاده از پیمایش از 533 نفر از تماشاگران 1593 پرسشنامه حاصل گردید که مخاطبان در آن میزان دین‌داری خود و تأثیری که فیلم‌های جشنواره در هر یک ابعاد بر آن‌ها گذارده بود را نمره دهی کردند. بررسی نیم‌رخ دین‌داری مخاطبان نشان می‌‌دهد که میانگین دین‌داری آنان در همة ابعاد در حد متوسط بوده ولی در بعد دانش دینی قوی‌تر از سایر ابعاد و در بعد اعتقاد دینی ضعیف‌تر است. میانگین تأثیر‌پذیری آنان از فیلم‌ها نیز نشان می­دهد که افراد بیشترین تأثیر را در ایجاد حس معنوی و افزایش معلومات دینی از فیلم‌ها گرفته‌اند، پس بیشترین تأثیر‌پذیری در گرایش به کاربست دین در زندگی روزمره، تقویت اعتقادات و در نهایت گرایش به انجام مناسک دینی بوده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Study of Religiosity and Religious Influenceability Profile of Audiences of Rouyesh Film Festival

نویسندگان [English]

  • Hamed Bakhshi 1
  • Faeze Azam Kari 2

1 Department of Social Sciences University of Mashhad

2 M.A. in Sociology and Social Sciences Researcher at the University of Mashhad

چکیده [English]

Movies as a cultural means has an important role in attaining cultural policy of a society. Cinema industry and its products – movies- as a cultural instrument for message transmitting have a noticeable role in performing goals of cultural policies of a society. One way of preserving and promoting the religious values in societies, is the transmission of religious symbols through the cultural media like movies. 
In this paper, based on Glack and Stark's religious dimensions, we determine the religiosity dimensions of audiences. Then we asked them to determine the religious affections of each film they watched. Therefore, using a survey from 533 audiences, 1593 questionnaire were attained in which responders scored their religiosity and the effectiveness of the movies they watched. 
The results revealed that the religiosity of respondent were moderate, while their religious knowledge were upper and their religious beliefs were lower than the moderate. 
The result showed that the average of religiosity of audiences in all components was midway but in the religious knowledge was stronger and in the religious beliefs was weaker than others. The average influence of audiences from movies showed that the greatest impact respectively were from creating a sense of spiritual, improving religious knowledge dimensions, tendency to referring to religion in doing daily tasks in life, improving their religious beliefs and tendency to doing religious rituals.

کلیدواژه‌ها [English]

  • religious movies
  • religiousity
  • religious influenceablity
  • rouyesh religious film festival
احمدی، بابک (1371)، از نشانه‌های تصویری تا متن: به سوی نشانه‌شناسی ارتباط دیداری، تهران: نشر مرکز.
اسفندیاری، عبدالله (1383)، «سینما در حوزه معارف دینی»، بیناب، 116-123.
اندرو، دادلی (1365)، تئوری‌های اساسی فیلم، با ترجمه مسعود مدنی، تهران: عکس معاصر.
باربرو، جیزس مارتین (1382)، «رسانه‌های گروهی به‌مثابه جایگاه مقدس‌سازی دوباره فرهنگ‌های معاصر»، بازاندیشی درباره رسانه، دین و فرهنگ در توسط استوارت ام. هوور و نات لاندبای، 137-154، تهران: سروش.
باهنر، ناصر (1382)، «تاریخ تحول رادیو و تلویزیون دینی در دنیای معاصر: جستجوی یک الگو»، پژوهش و سنجش، 183-191.
باهنر، ناصر (1386)، «دیدگاه‌های مسیحی- غربی در تجربه رادیو و تلویزیون دینی»، پژوهشنامه جامعه، 155-187.
ببی، ارل (1381)، روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی، با ترجمه رضا فاضل، ج1، تهران: انتشارات سمت.
بخشی، حامد (1385)، تحلیل محتوای نمودهای دینی در آثار سینمایی جشنواره رویش 1384، مشهد: حوزه هنری استان خراسان رضوی.
پک، جانیس (1382)، «تحلیل روان‌شناسانه از دین در جهان رسانه‌ای شده»، بازاندیشی درباره رسانه، دین و فرهنگ در توسط ام. استوارت هوور و نات لاندبای، 281-302، تهران: سروش.
تامپسون، جان ب (1380)، رسانه‌ها و مدرنیته: نظریه اجتماعی رسانه‌ها، با ترجمه مسعود اوحدی، تهران: سروش.
جوادی آملی، عبدالله (1381)، دین‌شناسی، قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی یگانه، محمدرضا؛ کلانتری، عبدالحسین و جلیل عزیزی (1385)، «بررسی رابطه دین‌داری مخاطبین و برآورده شدن انتظارات دینی رسانه‌ای آنان»، نشریه جهانی رسانه.
جهانیان، حلیمه (1375)، «بررسی عوامل مؤثر بر رضایت زنان (خانه‌دار و شاغل) از زندگی خانوادگی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد.
دواس، دی ای (1376)، پیمایش در تحقیقات اجتماعی، با ترجمه هوشنگ نایبی، تهران: نشر نی.
رایف، دانیل؛ لیسی، استفن و فیکو، فردریک جی. (1381)، تحلیل پیام‌های رسانه‌ای: کاربرد تحلیل محتوای کمی در تحقیق، با ترجمه مهدخت بروجردی علوی، تهران: سروش.
رفیع‌پور، فرامرز (1382)، تکنیک‌های خاص تحقیق در علوم اجتماعی، تهران: انتشار.
ساروخانی، باقر (1378)، روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی، ج1، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
سراج‌زاده، حسین و توکلی، مهناز (1380)، «بررسی تعریف عملیاتی دین‌داری در پژوهش‌های اجتماعی»، نامه پژوهش، تابستان.
سورین، ورنر، و تانکارد، جیمز (1381)، نظریه‌های ارتباطات، با ترجمه علیرضا دهقان، تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
شاه‌محمدی، عبدالرضا (1382)، «عصر ارتباطات و اطلاعات و جهانی شدن دین»، پژوهش و سنجش، 131-182.
شامحمدی، نرگس (1383)، «بررسی تأثیر برنامه‌های تلویزیونی، خاص نوجوانان، بر روی ارزش‌های دینی آنان»، چکیده پایان‌نامه‌های ایران (فصلنامه)، پاییز.
شجاعی‌زند، علیرضا (1384)، «مدلی برای سنجش دین‌داری در ایران»، مجله جامعه‌شناسی ایران.
طالبان، محمدرضا، بررسی روش‌های کیفی در مطالعه انقلاب، تهران، در دست چاپ.
عباسی، شهاب‌الدین (1382)، «دین، فناوری و تلویزیون از دید نیل پستمن»، پژوهش و سنجش، 79-95.
عظیمی هاشمی، مژگان (1382)، دین‌داری و رضایت از زندگی در بین دانش‌آموزان دوره متوسطه شهرهای فردوس، درگز و نواحی 4، 5 و 7 مشهد، مشهد: گروه علوم اجتماعی جهاد دانشگاهی.
علی بخشی، مجتبی (1383)، بررسی عوامل مؤثر بر میزان موفقیت برنامهسازان برنامه‌های نمایشی تلویزیونی در انتقال ارزش‌های اسلامی به نسل‌های اول، دوم و سوم انقلاب در شهر تهران، تهران: دانشکده صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران.
فرید، مهرداد، و سالک، رضا (1378)، «نسبت سینما و دین و سینمای دینی»، نقد سینما.
فهیمی فر، علی‌اصغر (1382)، «دیالکتیک شکل و محتوای مذهبی در تلویزیون»، پژوهش و سنجش، پاییز، 31-41.
کشانی، علی‌اصغر (1383)، سینمای دینی پس از پیروزی انقلاب (1358-1380)، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
کلارک، لین اسکافیلد، و استوارت ام. هوور (1382)، «فصل مشترک رسانه، فرهنگ و دین: یک مقاله کتاب‌شناختی»، بازاندیشی درباره رسانه، دین و فرهنگ در توسط استوارت ام. هوور و نات لاندبای، تهران: سروش.
کوزر، لیوئیس (1377)، زندگی و اندیشه بزرگان جامعه‌شناسی، با ترجمه محسن ثلاثی، انتشارات علمی.
کیبسی‌یر، آلن (1365)، درک فیلم، با ترجمه بهمن طاهری، تهران: فیلم.
محسنیان‌راد، مهدی (1356)، ارتباط‌شناسی ارتباطات انسانی (میان فردی، گروهی، جمعی)، تهران: بی‌نا.
محسنیان‌راد، مهدی (1384)، ارتباط‌شناسی ارتباطات انسانی (میان فردی، گروهی، جمعی)، تهران: سروش.
«مخاطب و اندیشه سینمای دینی» (1380)، مجله گزارش فیلم: 30-34.
معتمدنژاد، کاظم (1371)، وسائل ارتباط‌جمعی، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
می، جان ر.، و مایکل برو (1375)، تأملاتی در باب سینما و دین، با ترجمه محمد شهبا، تهران: بنیاد سینمایی فارابی.
میرعابدینی، احمد (1382)، «مروری بر مطالعات دین و رسانه در بازار جهانی‌سازی»، پژوهش و سنجش، زمستان، 143-155.
هاسنبرگ، پیتر (1380)، «امور مذهبی در فیلم»، نشانه‌های معنوی در سینما در با ترجمه مریم صابری پور. تهران: حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
هورسفیلد، پیتر جی (1382)، «تحول دین در عصر همگرایی رسانه‌ای»، بازاندیشی درباره رسانه، دین و فرهنگ در، توسط استوارت ام. هوور و نات لاندبای، 211-230، تهران: سروش.
هولستی، ال. آر (1373)، تحلیل محتوا در علوم اجتماعی و انسانی، با ترجمه نادر سالارزاده امیری، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
هومن، حیدرعلی (1374)، استنباط آماری در پژوهش رفتاری، تهران: نشر پارسا.
 
Christiano, K. J. (2001), "Religiosity, Socilogy of" in N. J. Smelser, P. B. Baltes, International Encyclopedia of the Social, Behavioral Science, 13115-9, Palo Alto and Berlin: Elsevier Science Ltd.
Definitions of General Management Terms. (n.d), "Retrieved from the Balanced Scorecard Institute":
     http://www.balancedscorecard.org/Definitions/tabid/145/Default.aspx
Definitions of General Management Terms. (2008), Retrieved 9 19, from the Balanced Scorecard Institute:
      http://www.balancedscorecard.org/Definitions/tabid/145/Default.aspx
Heelas, P. (2001), "Religiosity: Modern", in International Encyclopedia of the Social, Behavioral Sciences.
Program Evaluation Glossary. (2007, 11, 1), Retrieved from U.S. Environmental Protection Agency: http://www.epa.gov/evaluate/glossary/e-esd.htm
White, M. (1992), "Tele-advising: Therapeutic discourse in American television", Chapel Hill, NC: University of North Carolina Press.