بررسی میزان دینداری سرپرستان خانوار طبقه متوسط شهری مورد مطالعه شهر تهران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

2 استاد جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبایی

3 دانشیار جامعه‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

هدف این مقاله توصیف دین‌داری سرپرستان طبقه متوسط شهر تهران است. بدین منظور مطابق با چارچوب نظری بوردیو میزان دین‌داری به عنوان سرمایه فرهنگی در ساختار طبقه متوسط مورد بررسی قرار گرفت. به منظور تصویر دقیق‌تر از دین‌داری طبقه متوسط، این طبقه در سه لایه متوسط بالا، متوسط میانی و متوسط پایین بر اساس دو شاخص هزینه خانوار و تحصیلات دسته‌بندی و میزان دین‌داری به عنوان نوعی از سرمایه فرهنگی در این لایه‌ها بررسی گردید. دین‌داری نیز در چهار بعد اعتقادی، عبادی، مناسکی و پیامدی مورد سنجش قرار گرفت. اجرای این بررسی به روش پیمایش و با ابزار پرسشنامه انجام شد. بدین منظور نمونه‌ای به حجم 613 نفر و به روشpps ‌ جهت جمع‌آوری اطلاعات انتخاب شدند. نتایج بررسی نشان داد که بعد اعتقادی پاسخگویان در حد بسیار بالایی است ولی سایر ابعاد دین‌داری نسبت به بعد اعتقادی به صورت قابل‌ملاحظه‌ای پایین‌تر است.
نتایج تحقیق نشان می‌دهد که دو بعد اعتقادی و پیامدی رابطه معکوس و ضعیفی با پایگاه اقتصادی و اجتماعی افراد دارد به صورتی که افراد لایه بالای طبقه متوسط میزان کمتری از دین‌داری را نسبت به دو لایه متوسط و پایین از خود نشان می‌دهند. همچنین بین دو متغیر تحصیلات و هزینه خانوار و بعد پیامدی و اعتقادی دین‌داری رابطه معکوسی وجود دارد. چارچوب نظری تحقیق نتایج نشان می‌دهد بعد پیامدی دین‌داری به عنوان نمودی از سرمایه فرهنگی امکان ایجاد تمایز در طبقه متوسط را دارا می‌باشد.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Religiosity of the Middle Class in Tehran With Emphasis on the Head of Households

نویسندگان [English]

  • Reza Borhan 1
  • Hasan Saraie 2
  • Seyfollah Seyfollahi 3

1 Ph.D Student od Economical & Development Sociology of Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran

2 Professor of Social Science at Allameh Tabataba'i University

3 Associate Professor of social science at Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran

چکیده [English]

The purpose of this article is to describe the degree of religiosity of breadwinners and heads of middle-class families in Tehran. To do this, we examined the phenomenon as a cultural asset of the middle-class based on Bourdieu's theoretical framework. In order to have a more accurate picture of middle-class religiosity, this social class was divided into three layers of low, medium, and high, based on the household cost and education indexes, then the degree of religiosity of each as a kind of cultural asset was investigated. This has also been measured in another form of grouping that considers belief, worshiping, ritual and consequential dimensions. The research was done by survey method and by questionnaire tool. For this reason a sample of 613 people from the heads of middle-class families in Tehran was selected using PS method.
The results of the survey showed that belief and consequential dimensions are in an inverse proportion to the socioeconomic level of individuals; as individuals above the upper middle class show less religiosity than the middle and lower layers. There is also an inverse relationship between the two variables of education and household costs and the belief and consequential dimensions. The theoretical framework of the research shows that the consequential aspect of religion as an expression of cultural asset can create a distinction in the middle class.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religiosity
  • Religiosity Dimensions
  • Middle Class
  • Middle Class Layers
  • Secularism
آرون، ریمون‌ (1370)، مراحل اساس اندیشه در جامعه‌شناسی، ترجمه باقر پرهام، تهران، آموزش انقلاب اسلامی.
آوتویت، ویلیام، باتامور، تام (1392)، فرهنگ علوم اجتماعی قرن بیستم، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: نی.
بشیریه، حسین (1381)، فرهنگ اسلامی و سیاسی شدن اسلام‌، بازتاب اندیشه، شماره 108.
جوادی آملی، عبدالله (1380)، دین‌شناسی، قم، اسراء.
حسین پور، آرش. معمار، ثریا‌ (1394)، مطالعة وضعیت دین‌ورزی جوانان با تأکید بر دین‌داری خودمرجع )ارائه یک نظریه زمینه‌ای(. فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، دوره هشتم، شماره 3 ،پاییز 1394.
دورکیم، امیل‌ (1386)، تقسیم کار اجتماعی، ترجمه باقر پرهام. تهران: نشر مرکز.
سراج زاده، حسین و همکاران (1383)، بررسی رابطه دین‌داری و انواع آن با مدارای اجتماعی، مجله علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، زمستان، شماره 4.
سراج زاده، حسین. پویافر، محمد رضا‌ (1386)، مقایسه تجربی سنجه‌های دین‌داری: دلالت‌های روش‌شناسانه کاربرد سه سنجه در یک جمعیت، مجله جامعه‌شناسی ایران، شماره 35.
سرایی، حسن‌ (1393)، مقدمه‌ای بر نمونه‌گیری، تهران: سمت.
شاینر، لاری (1383)، مفهوم سکولار شدن در پژوهش‌های تجربی، در کتاب چالش‌های دین و مدرنیته. ترجمه و تألیف‌: سید حسین سراج زاده، تهران: طرح نو.
شجاعی زند و همکاران (1385)، بررسی وضعیت دین‌داری در بین دانشجویان، فصلنامه مطالعات ملی، 26، سال هفتم، شماره 2.
شجاعی زند، علیرضا‌ (1384)، مدلی برای سنجش دین‌داری در ایران، جامعه‌شناسی ایران، شماره 1.
صدری، احمد ‌(1372)، جامعه‌شناسی دین ماکس وبر. ماهنامه کیان. شماره 13.
مرجایی، سید هادی‌ (1380)، بررسی اعتقادات دینی و جهت‌گیری‌های سکولاریستی و بنیادگرایی در بین جوانان دانشگاهی، نامه پژوهش، فصلنامه تحقیقات فرهنگی ـ مطالعات اجتماعی دین، سال پنجم، شماره 20 و 21، بهار و تابستان.
ممتاز، فریده ‌(1383)، معرفی مفهوم طبقه از دیدگاه بوردیو، پژوهشنامه علوم انسانی، شماره 42 ـ 41، بهار و تابستان.
مهاجرنیا، محسن (1383)، طبقه متوسط در ایران‌، مجله زمانه، سال سوم. شهریورماه، شماره 24
میرزا پوری، جابر‌ (1394)، بررسی تأثیر پایگاه اقتصادی ـ اجتماعی والدین بر دین‌داری فرزندان، فصلنامه فرهنگی و اجتماعی. شماره 31.
نصر، حسین (1390)، دین در غرب، اندیشه‌های فلسفه در ایران معاصر، کد مطلب ‌‌www.ensani.ir/fa/content/107058
همیلتون، ملکم (1387)، جامعه‌شناسی دین، ترجمه محمد ثلاثی، تهران: ثالث.
یزدانی مقدم، احود رضا (1384)، سکولاریسم و سکولاریزاسیون، فصلنامه علوم سیاسی دانشگاه باقر‌العلوم، شماره 22 و 23.
 
Bennett T, Savage, M, Silva E, Warde A, Gayo-Cal M, and Wright D (2009) Culture, Class, Distinction. London: Routledge.
Bourdieu P. (1984). Distinction: A Social Critique of the Judgment of Tast.
Bourdieu, P. (1989). Social space and symbolic power. Sociological Theory, 7(1), 14- 25.
Geertz, C (1973) The interpretation of cultures: Selected essays. New York: Basic Books.
Guest, M (2007) 'ln Search of Spiritual Capital: The Spiritual as a Cultural Resource' A sociology of spiritualityin Flanagan K and Jupp P (Eds.) A Sociology of Spirituality Farnham: Ashgate, p. 181-200.
Hall, Rogohn, Mary go Neitz and Marshall Battanl. 2003. Sociology on Culture. London: Routledge.
Leiulfsrud, L. & Bison, I. & Solheim. E. (2010). SOCIAL CLASS IN EUROPE II,Department of Sociology & Political Science Norwegian University of Technology and Science, Norway and Department of Sociology and Social Research University of Trento, Italy
Lynch, G. (2012) The sacred in the modern world: A cultural sociological approach. Oxford: Oxford University Press, 2012.
MCKINNON A M (2002) 'Sociological definitions, language games, and the" essence" of religion'.Method & Theory in the study of Religion, Vol. 14, No. 1, p. 61-83.
Mckinnon, A. M. (2013) Elementary forms of the metaphorical life: Tropes at work in Durkheim's theory of the religious. Journal of Classical Sociology.
Mckinnon.andrew, (2017) Religion and Social Class: Theory and Method After Bourdieu. Social research online, 22(1).
Niebuhr, H. Richard.(1929) The Social Sources of Denominationalism. New York: Henry Holt & Co.
O'Dea, Thomas. F. (1966) American Catholic Dilemma. New York: Sheed & Ward.
Pew, (2009) The Global Middle Class Views on Democracy, Religion, Values, and Life Satisfaction in Emerging Nations, http://www.pewglobal.org/ files/pdf /1051.pdf
Rey, T (2007) Bourdieu on religion: imposing faith and legitimacy. New York: Routledge.
Savage M, Barlow J, Dickens P, Fielding T, (1995)Property, bureaucracy and culture: Middle-class formation in contemporary Britain. London: Routledge.
Savage M, Devine F, Cunningham N, Taylor M, Li Y, Hjellbrekke J, Le Roux B, Friedman S, and Miles A (2013) 'A new model of social class? Findings from the BBC's Great British Class Survey experiment.' Sociology Vol. 47, No. 2 p. 219-250harles Y.
Glock and Rodney Stark.(1965). Religion and Society in Tension. Chicago: Rand McNally and Company Translated by R. Nice, Harvard University Press.
Turner, Jonathan H.(1998). The Structure of Sociological Theory. Belmont, CA: Wadsworth Publishing Company.
Weber, Max. (1963) The Socioloy of Religion. Trans: Ephraim Fischoff. Boston: Beacon Press.