واکاوی ادراک زائران از رفتار خادمان در اربعین: روایتی مردم‌شناختی از پدیده عظیم پیاده‌روی اربعین

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته آینده‌پژوهی دانشگاه تهران

2 استادیار گروه مدیریت دولتی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران

چکیده

زیارت اربعین یعنی چهلمین روز شهادت امام حسین (ع) که فقط مختص ایشان و پیاده بودن آن سفارش موکد معصوم (ع) می‌باشد، از عاشورای سال 61 هجری قمری تاکنون همواره برپا بوده است. در سال‌های اخیر، زیارت اربعینیه، تبدیل به بزرگ‌ترین اجتماع انسانی و پدیده‌ای بی‌نظیر در جهان شده است به‌طوری‌که برخی صاحب‌نظران آن را معجزه الهی زمانه می‌دانند.
کنشگران انسانی در اربعین از جهات مختلف دارای تنوع بالایی هستند و در مدت حضور در پیاده‌روی اربعین رفتارهای جدیدی دارند و هنجارهای مشترکی را رقم می‌زنند. در این مقاله سعی شده است رفتار مردم عراق و خادمان در میزبانی از زائران اربعینی از دیدگاه و تجربه ‌زیسته ‌زائران روایت شود. نوع تحقیق کیفی و از سنخ مردم‌شناسی است. روش گردآوری داده‌ها مشاهده ‌مشارکتی و مصاحبه فردی و گروهی می‌باشد که پژوهشگران با بهره‌گیری از آن‌ها و حضور چندین‌باره در این پیاده‌روی و مشارکت در آن، مشاهدات و یافته‌های خود را دسته‌بندی و ارائه می‌نمایند. یافته‌های تحقیق شامل سه مضمون یا مقوله اصلی سنّت، برکت و محبّت است. به عبارت دیگر، زائران، رفتار مردم عراق و خدمت بی‌منّت آن‌ها به زائران در پیاده‌روی اربعین را به سنّت (ریشه‌های سنتی آن مردمان از جمله رسم ایشان در مهمان نوازی)، برکت (درخواست خیر و برکت از ائمه (ع) به خصوص امام حسین (ع) برای رزق و زندگی خود) و در نهایت محبّت بی‌منت (سرسپردگی و دلدادگی به امام (ع) بدون هیچ‌گونه چشم‌داشتی نسبت به خدمت) نسبت می‌دهند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analysis of Arbaeen Pilgrims' Perception of Servitors' Behavior; An Anthropological Account of the Colossal Arbaeen March

نویسندگان [English]

  • Esmaeil Sharahi 1
  • Mohammad Mahdi Zolfagharzadeh 2

1 Student of Future Studies of Tehran University

2 Assistant Professor, Department of Public Administration, Faculty of Management, University of Tehran

چکیده [English]

The pilgrimage of Arbaeen, the 40th day of the martyrdom of Imam
Hussein (peace be upon him), which is exclusively reserved for and highly
recommended by him, has continually been organized from Ashura in 61
AH onward. In recent years, the pilgrimage of Arbaeen has become the
largest human congregation and a unique phenomenon in the world, so that
some scholars consider it a miracle of the time. Those engaged in Arbaeen
are highly diverse and demonstrate new behaviors and common norms
during this celebration.
This article gives an account of the behavior of the hosting Iraqi people
and servitors during Arbaeen from the point of view of those at place.
The research is qualitative and of an anthropological type. The data was
collected through collaborative observation and both individual and group
interviews conducted and classified by the researcher who has participated
in the event on numerous occasions.
Research findings include three themes or categories of tradition,
blessing and kindness, In other words, the pilgrims, the behavior of the
Iraqi people and their relentless service all along the path are ascribed to
tradition (the traditional roots of the people including their custom of
hospitality), blessing (the request for sustenance of blessings from Imams,
in particular Imam Hussein) and ultimately an expression of disinterested
love (devoting oneself to Imam (as) without any expectation of
reciprocation).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Anthropology
  • Anthropography of Arbaeen
  • Pilgrimage
  • Service
  • Iraqi Nation
ایمان، محمد تقی (1391). روش‌شناسی تحقیقات کیفی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
جوادی آملی، عبدالله‌ (1394). ادبفنایمقربان، جلد اول: شرح زیارت جامعه کبیره، قم: اسراء.
ذوالفقارزاده، محمد‌مهدی (1395)، آینده‌نگری جریان اربعین: مبانی معرفتی، پرسش‌های اساسی و روزنه‌های پاسخ‌دهی. مجموعه مقالات دومین کنگره بین‌المللی عهد مع الحسین(ع). کوفه.
رضوی زاده، ندا‌ (1396). ‌ادراک و تجربه زیسته زائران پیاده ایرانی در عراق: (مورد مطالعه: پیاده‌روی اربعین آذر ۳۱۳۱ عراق)، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره 6، شماره 4، زمستان 1396، 595-631.
محمدپور، احمد و دیگران (1390)، روایت مردم‌شناختی مراسم عاشورا در شهر اردبیل، مجلهمطالعاتاجتماعیایران، دوره پنجم، شماره ۳، پاییز1390.
فیاض، ابراهیم و جبار رحمانی (۱۳۸۶). مناسک عزاداری و وجدان جمعی در تشیع ایرانی، ‌دو فصلنامه علمی‌ ـ پژوهشی دین و ارتباطات، (نامه صادق)، سال چهاردهم،شمارۀ دوم ـ پاییز و زمستان‌‌ 1386، 1.
کوزر، لیویس‌ (1370). زندگیواندیشهبزرگانجامعه‌شناسی، (محسن ثلاثی، مترجم). چاپ سوم، تهران: انتشارات علمی.
بنی‌اسد، رضا‌ (1396)، قوم‌نگاری (‌مردم‌نگاری) فرهنگ پیاده‌روی اربعین حسینی (ع): تحلیل‌ها و راهبردهای تصمیم‌گیری در نهادهای انقلاب اسلامی، سومین همایش بین‌المللی طریق الحسین، کربلا المقدسه.
فلاناگان، ک‌ (1394). آییندرفرهنگعلوماجتماعی (باتأکیدبرمفاهیمدینی)،‌ (محمد قلی‌پور، مریم ابراهیمی، ثمین نیازی، مترجم) مشهد: شاملو، 425-426.
شفیعا، سعید و درودیان، محمدجواد‌ (1396). مفهوم‌سازی درک معنویت در رویداد پیاده‌روی اربعین حسینی: بر اساس تجربه ‌میدانی، اولین همایش گردشگری، جغرافیا، محیط زیست پاک، تهران.
گیویان، عبدالله و محسن امین (۱۳۹۶). محبت و هویت در آیینه نمایش جهانی اربعین: مطالعه ماهیت، کارکردها و ساختار پیادهروی اربعین از منظر ارتباطات آیینی، دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی دین و ارتباطات، سال بیست و چهارم، شماره دوم (پیاپی ۵۲) پاییز و زمستان ۱۳۹۶، صص 194-167.
فی برایان (1390). پارادایم‌شناسی علوم انسانی، (مرتضی مردیها، مترجم) تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
دورکیم، امیل (1383). صورابتداییحیاتدینی، (باقر پرهام، مترجم) تهران: مرکز.
بشارتی، علی محمد‌ (۱۳۷۹). از ظهور اسلام تا سقوط بغداد (تاریخ تحلیلی اسلام و ایران)، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی؛ حوزه هنری.
همایون، محمد‌هادی و بد، مهدیه (1395). تبیین ابعاد سفر معنوی اربعین به عنوان ابر رویداد گردشگری مذهبی، تهران: کنگره بین‌المللی لقاء الحسین (ع).