دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق)

ارتباط عفیفانه در زندگی سایبری؛ رویکردی پدیدارشناختی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه اندیشه و مطالعات فرهنگی، دانشگاه جامع امام حسین (ع)

چکیده

مواجهه جامعه اسلامی ایران با فناوری‌های ارتباطی جدید، به خصوص اینترنت و فضای سایبر، شرایط جدیدی را در زندگی متدینین بوجود آورده که عدم سواد رسانه‌ای و کنش عاقلانه موجب چالش‌های بسیاری در ارزش‌های اخلاقی فردی و اجتماعی می‌شود. در این مقاله ضمن بررسی نظری ارتباط عفیفانه در زندگی سایبری به این مسئله پرداخته می‌شود که چگونه ارزش‌های اخلاقی خصوصاً ارتباط عفیفانه در کنش‌های کاربران اینترنت منعکس می‌شود. برای این کار با روش پدیدارشناسی به گردآوری اطلاعات با مصاحبه نیمه ساختاریافته و مشاهده رفتارهای کاربران دین دار به فهم تجربه زیسته ایشان و درنتیجه صورت‌بندی ارتباط عفیفانه سایبری پرداخته‌ایم. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که انگیزه‌های حضور در فضای سایبر، مشخصات فردی، التزام به دین‌داری، سواد سایبری و عفاف، ساخت هویت مجازی و انتخاب همراهان از جمله نقاط کلیدی شکل‌گیری ارتباط عفیفانه در زندگی سایبری است. در نتیجه به گونه‌شناسی کاربران در چهار گونه «متدین آشنا»، «متدین ساده»، «متدین بی‌مبالات» و «کاربر بی‌قید» دست یافتیم. همچنین در پیوند آموزه‌های فقهی ـ اخلاقی عفاف با مقولات محوری گونه‌شناسی کاربران سایبری به مدلی مفهومی از ارتباط عفیفانه در زندگی سایبری و پیشنهادهایی کاربردی برای برخورداری از ارتباط عفیفانه سایبری رسیدیم.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Chaste Relations in Cyber Life; a Phenomenological Approach

نویسنده [English]

  • Abdorrasoul Alamolhoda

Assistant Professor, Department of Thought and Cultural Studies Imam Hossein University

چکیده [English]

Islamic Iran's encounter with modern communication technologies, especially the internet and cyberspace, has created a new situation in religious people's lives and a lack of media literacy and rational action can cause a lot of challenges in both individual and collective ethics. This article brings a theoretical analysis of cyber life by relying on the concept of chaste relations and discusses how ethical values, especially chaste relations, are expressed in the internet users' activities. To this end, we have formulated chaste cyber relations with a phenomenological method of understanding the religious people's life experience. The research results show that among key elements of the formation of chaste relations in cyber life one can refer to personal characteristics, commitment to religion, cyber literacy and chastity, virtual identity, and selecting one’s virtual acquaintances. Hence, reaching a typology of users in four groups: well-aware religious person, simple religious person, unscrupulous religious person and liberal user. Besides, in the relation between the ethical- jurisprudential teachings about chastity and the essential issues in users’ typology, we reached a conceptual model of chaste relation in cyber life and some practical suggestions about achieving that.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ethical values
  • Modest Relation
  • Cyberspace
  • Media Literacy
  • Cyber Life
  • Religious People
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق). لسان العرب. (چاپ سوم). ‏بیروت: دار صادر.
تمیمی آمدی، عبدالواحد (1366). تصنیف غرر الحکم و درر الکلم. قم: دفتر تبلیغات‌.
حسینی، سید مجتبی (1385). احکام نگاه و پوشش. قم: دفتر نشر معارف.
خسروی، شراره و سعیدی، ژیلا عابد (1389). گروه متمرکز، روشی در گردآوری اطلاعات. نشریه پرستاری ایران، دانشگاه علوم پزشکی تهران، دوره23، شماره 68، اسفند‌ماه‌، 19-30.
دهخدا، علی اکبر (1341). لغت‌نامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران‌.
رستگار خالد، امیر و محمدیان، فاطمه (1392). استفاده از اینترنت و احساس امنیت اجتماعی (مورد مطالعه دانشگاه باهنر کرمان)، فصلنامه مطالعات فرهنگ ـ ارتباطات، دوره 14، شماره 54، تابستان‌، صص 53-89.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412ق). المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دارالعلم‌.
سرمدی، محمدرضا؛ اسماعیلی، زهره؛ شیربیگی، مریم؛ و مرادی، علی‌ (1394). بررسی رابطه استفاده از ابزارهای جهانی شدن با حجاب بانوان لیگ برتر فوتسال ایران. مدیریت ارتباطات در رسانه‌های ورزشی، 2(7)، 29-40.
سراج‌زاده، حسین (1384). چالش‌های دین و مدرنیته. تهران: نشر طرح نو.
شجاعی زند، علیرضا (1384). مدلی برای سنجش دین‌داری. نامه ‌جامعه‌شناسی ایران. دوره ششم. شماره اول. بهار.
شرف الدین، سیدحسین؛ علم الهدی، سیدعبدالرسول و نوروزی، محمدجواد (1393). ارتباط عفیفانه در شبکه‌های اجتماعی سایبری. فصلنامه مطالعات فرهنگ ارتباطات، 15(59)، 7-37.
صفایی، پروین (1391). تأثیر رسانه‌های اجتماعی بر سبک زندگی کاربران اینترنت. ‌سایت مشرق نیوز، تاریخ آخرین بازدید: 6 اسفند‌، http://www.mashreghnews.com
طریحى فخر‌الدین (1375). مجمع البحرین. (چاپ سوم). تهران: کتابفروشی مرتضوی‌.
قرشى، سید على اکبر (۱۳۷۱). قاموس قرآن. (چاپ ششم). تهران: دارالکتب الاسلامیه.
علم‌الهدی، سیدعبدالرسول (1391). ارتباط عفیفانه در تلویزیون و سینما. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
علم‌الهدی، سیدعبدالرسول (1395). سیاست‌گذاری تربیتی ارتباط عفیفانه در دانشگاه‌ها با توجه به دریافت دانشجویان. رساله دکتری در رشته سیاست‌گذاری فرهنگی، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، وزارت علوم تحقیقات و فناوری.
قرطبى، محمد بن احمد (۱۳۶۴). الجامع لأحکام القرآن. تهران: انتشارات ناصر خسرو، 1364.
کرمی، محمدتقی و علم الهدی، سیدعبدالرسول (1394). ارتباط عفیفانه به مثابه نظریه‌ای فرهنگی-ارتباطی، فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی، سال ششم، شماره سوم، 27-49.
گال، مردیت، بورگ، والتر و گال، جویس (1390). روش‌های تحقیق کمّی و کیفی در روان‌شناسی و علوم تربیتی، ترجمه احمدرضا نصر و همکاران، تهران: انتشارات سمت.
قصابی، فاطمه. و نقیب‌السادات، سیدرضا (1394). نقش ارزش­های فرهنگی بر محتوای شبکه­های اجتماعی. رسانه و فرهنگ، 83-109.
محمدی، میثم؛ نقی‌پور ایوکی، سحر؛ و رستگار خالد، امیر‌ (1391). کنش‌های اجتماعی زنان و دختران نسبت به حجاب و رابطه آن با مصرف اینترنت و ماهواره. مطالعات راهبردی زنان، 14(56)، 7-82.
محمدپور، احمد (1392). روش تحقیق کیفی ضد روش1 (منطق و طرح در روش‌شناسی کیفی)، (چاپ دوم). تهران: جامعه‌شناسان.
مجلسى، محمد باقر (1404ق). بحار الأنوار، بیروت: مؤسسة الوفاء‌.
مکارم شیرازی، ناصر (1386). اخلاق در قرآن: فروع مسائل اخلاقی. (چاپ سوم). قم: مدرسه الامام علی بن ابی طالب (ع)‌.
معصومی، مسعود (1386). احکام روابط زن و مرد و مسائل اجتماعی آنان، قم: بوستان کتاب، چاپ سی هشتم، ویرایش هفتم.
منینگ، فلیپ (1380)، اروینگ گافمن و جامعه‌شناسی نوین، (ثریا کامیار، مترجم). تهران: کامیار‌.
نراقى، ملا احمد (۱۳۷۷). معراج السعاده. تهران: انتشارات دهقان.
Bumeister, Ray F. The self in social psychology, Taylor and Francis Group, 1999.
Byrne, Elizabeth. The formation of relationships on IRC, 1993. Available at: www.irchelp.org/communication-research/academic. Accessed in: 2012/3/3
Craig, Rabert T (1999). Communication Theory as a Field. Communication theory, nine: two, 119-161.
Chenault, Brittney G. Developing personal and emotional relationships via computer mediated communication, CMC magazine, May 1998.
Trend, David. Reading digital culture, Blackwell publishers, 2001.
Walther, J. B. Impression development in computer mediated interaction, Western Journal of communication, 1993.
Strauss, A.L. Corbin, J. (1998), Basic of Qualitative Research (2nd edn). London: SAGE.
Ahmed, S., & Matthes, J. (2017). Media representation of Muslims and Islam from 2000 to 2015: A meta-analysis. International Communication Gazette, 79(3), 219-244.
Ellison, N.B., Vitak, J., Gray, R., & Lampe, C. (2014). Cultivating social resources on social network sites: Facebook relationship maintenance behaviors and their role in social capital processes. Journal of Computer‐Mediated Communication, 19(4), 855-870.
Serrat, O. (2017). Social network analysis. In Knowledge Solutions. Springer Singapore, 39-43.
Zhang, Z., Tay, W.P., Draief, M., Wang, X., Chong, E.K., & Hero, A.O. (2017). Introduction to the issue on distributed information processing in social networks. IEEE Transactions on Signal and Information Processing over Networks, 3(2), 219-221.
دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق)
دوره 26، شماره 1 - شماره پیاپی 55
شهریور 1398
صفحه 219-248