بررسی تأثیر استفاده از شبکه‌های اجتماعی بر حجاب و پوشش کاربران با تأکید بر ابعاد‌ دین‌داری (مورد مطالعه:‌ کاربران زن شبکه اجتماعی اینستاگرام)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد علوم ارتباطات دانشگاه صدا و سیما تهران

2 دانشیار‌ روان‌شناسی تربیتی و عضو هیئت علمی جامعه المصطفی العالمیه قم

چکیده

پژوهش حاضر به دنبال بررسی تأثیر استفاده از شبکه‌های اجتماعی بر حجاب و پوشش کاربران زن با تأکید بر ابعاد دین‌داری است. جامعه آماری، کاربران فعال شبکه اجتماعی اینستاگرام می‌باشد. ابزار اندازه‌گیری پرسشنامه بومی‌شده میزان دین‌داری استارک و گلارک در پنج بعد و پرسشنامه محقق ساخته حجاب و پوشش بود. روایی صوری و محتوایی این پرسشنامه به تأیید چند تن از اساتید و صاحب‌نظران رسید و پایایی آن نیز از طریق یک آزمون مقدماتی با استفاده از آلفای کرونباخ‌ در متغیر‌ دین‌داری (911/0) و متغیر حجاب و پوشش (751/0) به دست آمد. تجزیه ‌و تحلیل اطلاعات در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی، به وسیله نرم‌افزار 21/spss صورت گرفته است. یافته‌های این تحقیق نشان داد تأثیری معکوس میان میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی، میزان رضایت و میزان اعتماد به شبکه‌های اجتماعی با حجاب و پوشش کاربران وجود دارد. اما میزان ابعاد دین‌داری (بعد اعتقادی، بعد مناسکی‌، بعد پیامدی، بعد شناختی و بعد احساسی) با حجاب و پوشش کاربران دارای تأثیر مستقیم و مثبت بوده است. همچنین از طریق آزمون تحلیل مسیر مشخص شد که متغیر میزان دین‌داری بر حجاب و پوشش کاربران تأثیر نسبتاً قوی دارد. در مجموع، نتایج نشان داد که متغیرهای میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی، ابعاد اعتقادی، مناسکی (مربوط به متغیر دین‌داری)، میزان اعتماد به شبکه‌های اجتماعی، میزان رضایت از شبکه‌های اجتماعی و بعد پیامدی مربوط به متغیر دین‌داری‌ به ترتیب دارای بیشترین تأثیر بر‌ گرایش به حجاب و پوشش کاربران بوده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the Effect of Social Networks on Hijab with an Emphasis on the Religiosity Dimensions (Case Study: Female Users of Instagram Social Networking)

نویسندگان [English]

  • Sayyid Nosrat allah Nemati Far 1
  • Mohammad Mehdi Safoorai Parizi, 2

1 M.A. of Communication at Iran Broadcasting University

2 Associate Professor of Educational Psychology of Al-Mustafa International University

چکیده [English]

This article examines the impact of social networks on female users’ hijab with an emphasis on religious dimensions. The statistical population was the active users on Instagram. The instruments of measuring were the locally adapted questionnaire of Glock and Stark Religious Involvement Measurement Model in five dimensions and the researcher’s own designed questionnaire on hijab and covering. The formal and content validity of this questionnaire was confirmed by a number of professors and experts and its reliability was assessed through a preliminary test using Cronbach's alpha in the religiosity variable (0.911) and hijab and covering (0.751) variables. Data analysis was conducted at two levels of descriptive and inferential statistics using spss/21 software. The findings of this study showed that there is an inverse relationship between the amount of social network use, the degree of satisfaction and the level of trust in social networks with the user’s hijab. However, the relationship between the dimensions of religiosity (religious beliefs, religious dimension, consequential dimension and emotional dimension) was found to be directly and positively correlated with the hijab of the users. Also, through the path analysis, it was proved that the degree of religiosity has a strong impact on how the users cover their bodies. The variables like the degree of using social networks, aspects of ritual and belief- related variables, trust in social networks, satisfaction from social networks and consequential side of religiosity have, in the order given, the highest impact on the tendency towards hijab and the users' body covering.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religiosity
  • Hijab
  • Social Networks
  • Instagram
  • Women
ازکیا و غفاری (1384). جامعه‌شناسی توسعه. تهران: انتشارات کیهان.
انعام، راحله‌ (1380). بررسی اعتماد بین شخصی در میان روستاییان شهریار، پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه الزهراء.
ایازی، محمدعلی (1380). فقه‌پژوهیقرآنی،درآمدیبرمبانینظریآیات الاحکام، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
اینگلهارت، رونالد‌ (1382). تحول فرهنگی در جامعه پیشرفته صنعتی. (مریم وتر، مترجم). تهران: نشر کویر.
باباک، رابرت (1381). مصرف، (خسرو صبری، مترجم). تهران: انتشارات شیرازه.
بهرام زاد، محمد مهدی؛ لطفی، ایمان (1389). نقش حجاب در جامعه و شناسایی علل رواج بدحجابی در بین جوانان. فصلنامه مطالعات بسیج، شماره 50، صص123-109.
بهرامیان، امید؛ یاقوتی، هدا (1395). رابطه استفاده از شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان و پایبندی به هویت فرهنگی در زنان شهر تهران. فصلنامه مطالعات اجتماعی روانشناسی زنان، شماره 1. صص216-187
حدادعادل، غلامعلی (1386). فرهنگ برهنگی و برهنگی فرهنگی. تهران: انتشارات سروش.
حضرتی صعومه، معصومه (1395). میزان دین‌داری زنان دانشجو و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن (‌مطاله مورد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات) فصلنامهشورایفرهنگیاجتماعیزنانوخانواده، شماره 73، صص 125- 150
خاتمی سبزواری، سید جواد (1395). ‌بررسی تأثیر میزان استفاده از رسانه‌های جمعی بر فرهنگ پوشش دانشجویان (مطالعه موردی دانشجویان زن دانشگاه حیکم سبزواری). فصلنامه فرهنگ در دانشگاه اسلامی. شماره4، صص600-585.
‌خدایاری، محمد (1385). آماده‌سازی و هنجاریابی مقیاس سنجش دین‌داری در جامعه دانشجویی کشور، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
خشخویی، منصور؛ یوسف زاد، محمد‌رضا و آذریون، پریسا (1395). بررسی رابطه میزان استفاده از رسانه‌های ارتباطی (اینترنت، ماهواره، تلفن همراه) و گرایش دانشجویان دختر دانشگاه ابوعلی سینا به حجاب. دو فصلنامه علمی پژوهشی دین و ارتباطات. شماره 1. صص65-43.
دهخدا، علی اکبر (1377). لغت‌نامه، چاپ دوم، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
رستگار خالد، امیر؛ محمدی، میثم؛ پور ایوکی، سحر (1391). کنش‌های اجتماعی زنان‌ و دختران نسبت به حجاب و رابطه آن با مصرف اینترنت و ماهواره. فصلنامه راهبردی زنان. شماره 56. 82-8
رسول‌زاده اقدم، صمد؛ عدلی پور، صمد؛ میر محمد تبار، سید احمد؛ افشار، سیمین (1394) تحلیل نقش رسانه‌های اجتماعی در گرایش به سبک زندگی نوین در میان جوانان ایرانی. دو فصلنامه پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر. شماره 6. صص 60-33
سورین ورنر، تانکارد جیمز (1384). نظریه‌هایارتباطات، (علیرضا دهقان، مترجم). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
سیاح طاهری، محمد‌حسین و همکاران (1394). حقیقت مجازی، تهران: انتشارات شورای عالی فضای مجازی.
عبدالمحمدی، امیر؛ نوابخش، مهرداد؛ حقیقتیان، منصور؛ رضوی، محمد (1395). بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر احساس امنیت اجتماعی با تأکید بر ابعاد دین‌داری (‌مورد مطالعه: شهروندان 18سال به بالای شهر تهران). پژوهش‌نامه نظم و امنیت انتظامی. شماره 4. ص 120‌
علیزاده، توحید؛ محمدی، نریمان (1394) بررسی نقش شبکه‌های اجتماعی وایبر بر ساخت هویت نسلی جوانان. فصلنامه مطالعات فرهنگ- ارتباطات. شمار22. صص142-119
فرامرزیانی، سعید؛ ‌هاشمی، شهناز؛ فرهنگی‌، علی‌اکبر (1395). نقش استفاده از شبکه‌های اجتماعی تلفن‌ همراه بر ارزش‌های اجتماعی‌. (‌مطالعه موردی: جوانان و میانسالان ساکن در شهرهای پنج استان کشور). فصلنامه پژوهش‌های ارتباطی‌، شماره 3‌. صص 135-113.
کبریایی زاده، حسن (1390). نقش شبکه‌های اجتماعی در شکل‌گیری تحولات سیاسی و فرهنگی با تمرکز بر امواج بیداری اسلامی خاورمیانه، ماهنامه روابط فرهنگی.
کلمن، جیمز (1386). بنیادهای نظریه اجتماعی، (منوچهـر صبـوری، مترجم). تهـران: نشر نی.
‌گلابی، فاطمه (1384). نقش اعتماد در امر توسعه با تأکید بر عملکرد و نقش شوراهای اسلامی. پایان نامه کارشناسی ارشد پژوهش علوم اجتماعی. دانشکده علوم اجتماعی: دانشگاه تهران.
گیدنز، آنتونی (1380). پیامدهای مدرنیت، (محسن ثلاثی، مترجم). تهران: مرکز.
گیدنز،آنتونی ‌(1384). مسائل محوری در نظریه اجتماعی. (محمد رضایی، مترجم). تهران: انتشارات سعاد.
مسعودی، امیدعلی؛ پایدار، مرتضی (1391). بررسی عملکرد اینترنت در بازتولید و تغییر فرهنگ در بین دانشجویان و دانشگاه‌های تهران، فصلنامه راهبرد یاس. شماره31.
مطهری، مرتضی (1382). مسئله حجاب. تهران: انتشارات صدرا.
معین محمد (1382). فرهنگ معین. زرین نگارستان کتاب.35
معین، محمد (1362) فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر.
مک کوایل، دنیس (1385). نظریه ارتباطات جمعی. (پرویز اجلالی، مترجم). تهران: انتشارات دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها.
منصوریان، محمدکریم؛ قدرتی، حسـین (1388). اعتمـاد اجتماعـی و تعیین‌کننده‌های آن: رهیافت نهاد محور یا رهیافت جامعه محور؟ (مورد مطالعه: شهر سبزوار) فصلنامه جامعه‌شناسی کاربردی، شـماره 34: 215-189.
مهدی زاده، سید محمد‌ (1389). نظریه‌های رسانه: اندیشه‌های رایج و دیدگاه‌های انتقادی. تهران: نشر همشهری.
مهرداد، هرمز‌ (1380). مقدمه‌ای بر نظریات و مفاهیم‌ ارتباط جمعی. تهران: نشر ﻓﺎران.
ویندال، سون؛ سیگنایزر، بنو؛اولسون،جین‌ (1376)، کاربرد نظریه‌های ارتباطات. (علیرضا دهقان، مترجم). تهران: انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
Glock C. and Stark , R. (1970). Religion and Society in Tension, US, Rand McNally & Company
Khiabany, Gh. and Milly Williamson (2008), Veiled bodies naked racism: culture .politics and race in the Sun, Race Class, Vol. 50, No. 2, PP: 69-88
Koh, J.; Kim, Y.; Butler, B. & Bock, G. (2007). Encouraging Participation in Virtual Communities. Communications of the ACM, Vol. 50, No. 2, Pp. 68-.
Mehta, S. (2010). Commodity Culture and Porous Socio-ReligiousBoundaries: Muslim Women in Delhi. South Asia Research, 1, 1-24.
Wang, L.; Luo, J.; Gao, W. and Kong, J. (2012), The effect of Internet use on adolescents’ lifestyles: A national survey, Computers in Human Behaviorbodies naked racism: culture .politics and race in the Sun», Race Class, Vol. 50, No. 2, , Vol. 28, No. 6, 2007-2013
Defleur, M. and S. Ball-Rokeach. (1982), Theories of Mass Communication. New York: Longman.