دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق)

پدیدارشناختی موانع برنامه درسی تربیت جنسی در مقطع متوسطه

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مطالعات برنامه درسی دانشگاه تبریز، عضو هیئت علمی پژوهشکده سیاست‌پژوهی و مطالعات راهبردی حکمت، تهران، ایران

2 دانشیار گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه تبریز

3 استادیار گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

4 کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی درسی دانشگاه تهران

چکیده

یکی از ساحت‌های شش‌گانه‌ تربیتی سند تحول بنیادین آموزش ‌و پرورش، ساحت تربیت زیستی و بدنی است که یکی از مقوله‌های تحت پوشش این ساحت، توجه به تربیت جنسی است. در بسیاری از نظام‌های آموزشی، تحقق تربیت جنسی با موانع زیادی در عرصه‌ عمل مواجه بوده است و همین امر، زمینه‌ساز بروز بسیاری از معضلات اجتماعی و انحراف‌های رفتاری در میان نسل جوان شده است. پژوهش حاضر با هدف واکاوی موانع تحقق برنامه درسی تربیت جنسی در مدارس متوسطه بر اساس رویکرد کیفی و با روش پدیدارشناسی انجام گرفته است. داده‌ها با استفاده از فن مصاحبه نیمه ساختارمند با نوزده نفر از والدین، معلمان و مدیران در سطح منطقه شش شهر تهران با شیوه نمونه‌گیری هدفمند از نوع ملاکی گردآوری شده و بر اساس راهبرد کُلایزی تحلیل شد. نتایج این پژوهش موانع برنامه درسی تربیت جنسی در مقطع متوسطه تحصیلی را در سه مضمون اصلی و نُه خوشه مضمونی شامل عوامل خانوادگی ازجمله، مقاومت و بی‌میلی والدین در برابر تربیت جنسی فرزندان، ضعف مهارت‌های ارتباطی مطلوب بین والدین و فرزندان و غلبه نگاه بزرگ‌سالی بر مسائل جنسی نوجوانان، همچنین عوامل سازمانی نظیر؛ کمبود چشمگیر معلم متخصص حوزه تربیت جنسی در آموزش‌ و پرورش، محدودیت و چالش‌برانگیز بودن منابع آموزشی در حوزه تربیت جنسی، ضعف خط‌مشی مناسب حمایت از تربیت جنسی در چارچوب تربیت اسلامی و چالش تعامل مطلوب مدرسه و خانه و در نهایت، عوامل فرهنگی ـ اجتماعی همچون ضعف آگاهی اجتماعی از تعریف صحیح تربیت جنسی و برداشت‌های شخصی و بدون پشتوانه از مبانی دینی دسته‌بندی کرد.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Phenomenology of Barriers in the Sexual Education Curriculum in High School: A Phenomenological Study

نویسندگان [English]

  • Sohrab Muhammadi Pouya 1
  • Ali Imanzadeh 2
  • Faramarz Muhammadi Pouya 3
  • Ahmad Zarei 4

1 PhD Student of Curriculum Development, University of Tabriz, Faculty member of Hekmat Policy Research and Strategic Studies Institute, Tehran, Iran.

2 Associate Professor of Educational Sciences group, Faculty of Education and Psychology, University of Tabriz

3 Assistant Professor of Educational Sciences Group, Bu Ali Sina University, Hamedan, Iran.

4 MA. of Practices and training programs Group, Tehran University

چکیده [English]

One of the educational sex dimensions of the Fundamental Transformation Document of education is the bodybuilding and physical educational dimension, and one of the categories covered in this dimension is attention to sexual education. Sexual education is one of the challenging areas of education in various societies and this has led to the creation of many social problems and behavioral deviations among the younger generation. The present study aims to study the barriers of sexual education curriculum in high schools with a phenomenological approach. The data were collected using a semi-structured interview technique with Nineteen people included parents, teachers and principals in Tehran 6th district, with a purposeful sampling method and were analyzed based on the colazzi،s strategy. The results of this research identified the barriers to the sexual education curriculum at the high school in three Emergent Theme and nine Theme Clusters including family factors such as parental resistance and reluctance vs children sexual education, communication skills weakness between adolescents and parents, and the kind of viewing of adolescent sexuality from the viewpoint of adults, also organizational factors such as, dramatic shortage of sexual education specialist teachers in education, restriction and challenges of educational resources in the field of sexual education, support and policy weakness of sexual education in context of Islamic education and challenge of desire interaction between home – school. and finally Sociocultural factors such as social sensitivity, personal and unbiased perceptions of religious foundations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Curriculum
  • Sexual Education
  • High School
  • Phenomenological
قرآن کریم.
ابراهیمی هرستانی، اصغر؛ مهرام، بهروز؛ لیاقتدار، محمدجواد (1394). واکاوی برنامه درسی مغفول برای تربیت جنسی دانش آموزان پسر مقطع راهنمایی تحصیلی، پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، 12(2): 40- 26.
احمدی، سیده طاهره (1391). نیازسنجی برنامه درسی تربیت جنسی از دیدگاه دبیران دوره متوسطه ناحیه یک آموزش‌ و پرورش شیراز سال 91- 1390، پایان‌نامه کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی درسی، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت.
اسلامیان، زهرا؛ سعیدی رضوانی، محمود؛ غفاری، ابوالفضل (1398). شناسایی و اولویت‌بندی پیام‌های مرتبط با خویشتن‌داری جنسی دانش‌آموزان (بر اساس منابع و دیدگاه‌های دانش آموزان). تربیت اسلامی، 14(28): 194-175.
اعتمادی‌زاده، هدایت‌الله؛ نوری، علی (1397). شناسایی و طبقه‌بندی مسائل اساسی دانش‌آموزان دوره ابتدایی در ارتباط با جنسیت و مسائل جنسی، پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، 15(59): 61-‌46.
امینی، محمد؛ تمنایی‌فر، محمدرضا؛ پاشایی، رقیه (1390). بررسی ضرورت وجودی و چگونگی توجه به تربیت جنسی در برنامه‌‌ درسی مقطع متوسطه از دیدگاه دبیران و دانش‌آموزان، فصلنامه پژوهش‌های برنامه درسی، 1(1): 202-169.
ایمان، محمد تقی (1396). فلسفه روش تحقیق در علوم انسانی، چاپ چهارم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
باقری، خسرو (1380). تربیت دینی در برابر چالش قرن بیست و یکم، مجله بازتاب اندیشه، 2(15): 44-38.
برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران (1391). مصوبه اسفند ماه. تهران: شورای عالی آموزش‌ و پرورش با همکاری سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی.
بلاغت، سیدرضا؛ نقیب‌زاده، میرعبدالحسین؛ قائدی، یحیی؛ محمودنیا، علیرضا (1389). بررسی مشارکت والدین در مدارس به مثابه یکی از مؤلفه‌های دموکراسی در آموزش ‌و پرورش، خانواده و تحقیق، شماره 9: 126-101.
بهشتی، محمد (1385). تربیت جنسی از منظر فیض کاشانی، دو فصلنامه تربیت اسلامی، 2(3): 113- 89.
ثابت، حافظ (1379). درآمدی بر تربیت اسلامی، مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، 1(4): 620-593.
حاجی‌پور، حامد؛ برخورداری، رمضان؛ کشاورز، سوسن (1397). تحلیل گفتمان انتقادی تربیت جنسی در نظام آموزش ‌و پرورش ایران (وضعیت موجود) مبتنی بر اسناد مکتوب، پژوهش‌نامه مبانی تعلیم و تربیت، 8(1): 159-136.
خامنه‌ای، سید علی (1392). بیانات رهبری در دیدار جمعی از فرهنگیان برگرفته از سایت مقام معظم رهبری، تاریخ دیدار: 18/2/1392.
سالنامه آماری وزارت آموزش‌ و پرورش (1396). وزارت آموزش‌وپرورش ـ مرکز برنامه‌ریزی منابع انسانی و فناوری اطلاعات، تهران: سوره سبز، چاپ اول.
سلسبیلی، نادر (1395). ارزیابی برنامه درسی ملی تدوین شده جمهوری اسلامی ایران بر اساس ملاک‌های برگرفته از دانش نظری حوزه مطالعات برنامه درسی، فصلنامه مطالعات برنامه درسی ایران، 11(41): 98- 65.
شریعتمداری، علی (1386). اصول و فلسفه تعلیم و تربیت، چاپ سی‌ودوم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
شعاری‌نژاد، علی اکبر (1376). فلسفه آموزش ‌و پرورش، چاپ چهارم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
شیرازی فرع، مصطفی؛ عابدی سرآسیا، علیرضا؛ محمدیان، علی (1395). بررسی احکام فقهی در زمینه تربیت جنسی، مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق، 10(33): 126- 105.
صالحی، اکبر، تهامی، رحیمه­السادات (1388). بررسی و تحلیل عوامل و موانع مؤثر در تربیت دینی بر مبنای سخنان حضرت علی (ع) در نهج­البلاغه، دو فصلنامه‌‌ تربیت اسلامی، 4(9): 94-75.
فایضی، علی، آشتیانی، محسن (1375). مبانی تربیت و اخلاق اسلامی، قم: انتشارات روحانی.
فراستخواه، مقصود (1397). روش تحقیق کیفی در علوم اجتماعی با تأکید بر «نظریه‌‌ بر پایه» (گراندد تئوری GTM)، چاپ پنجم، تهران: نشر آگاه.
فرمهینی فراهانی، محسن‌ (1386). انسان و سلامت جنسی: تربیت جنسی، تهران: نشر البرز.
فرمهینی فراهانی، محسن (1387). نگاهی گذار بر تربیت جنسی در مقاطع مختلف تحصیلی، فصلنامه سلامت روان، 1(1): 28-19.
قلتاش، عباس، محمدجانی، صدیقه (1397). طراحی چارچوب برنامه درسی تربیت جنسی بر اساس مبانی تربیت اسلامی، مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، 3(3): 130- 101.
مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران (1390). تهران: دبیرخانه شورای عالی آموزش‌ و پرورش.
مبردی، کتایون؛ حسن پورازغدی، سیده بتول؛ امیری فراهانی، لیلا (1396). آگاهی و نگرش مادران نسبت به تربیت جنسی کودکان پیش دبستانی، مرکز تحقیقات مراقبت‌های پرستاری دانشگاه علوم پزشکی ایران، ‌نشریه پرستاری ایران‌، 30(106): 45- 35.
متقی‌فر، غلامرضا (1384). آموزش جنسی در مدارس، مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، 4 (8): 164-131.
محمدجانی، صدیقه؛ یارمحمدیان، محمدحسین؛ کجباف، محمدباقر؛ قلتاش، عباس (1395). الگوی برنامه درسی تربیت جنسی برای دوره نوجوانی بر اساس مبانی قرآن و روایت‌های معصومین، فصلنامه رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 7(3): 44-149.
محمدبیگی، رضا؛ فقیهی، علیرضا؛ ناطقی، فائزه (1397). بررسی برنامه درسی تربیت جنسی در دوره ابتدایی مبتنی بر دیدگاه معلمان و ارائه راهکارهای مطلوب از دیدگاه متخصصان، دو فصلنامه نظریه و عمل در برنامه درسی، 6(12): 166-‌141.
محفوظی موسوی، سید یوسف، جعفرنژاد، محمد (1394). بررسی جایگاه آموزه‌های قرآنی و حدیثی در تربیت مطلوب جنسی جوانان، آموزه‌های تربیتی در قرآن و حدیث، 1(1): 92- 73.
مزینانی، محمدصادق (1382). روش‌های تربیتی سیاسی کارگزاران از منظر امام علی (ع)، حکومت اسلامی، 6(22): 39-27.
مطهری، مرتضی (1371). تعلیم و تربیت در اسلام، تهران: انتشارات صدرا.
مکیلانی، حسین؛ درانی، کمال؛ صالحی، کیوان (1397). تحلیل پدیدارشناسانه باورهای دینی دانش‌آموزان و ارائه راهکارهایی برای کاهش چالش‌ها و آسیب‌های موجود، دو‌فصلنامه دین و ارتباطات، 25(1): 192-157.
مهرام، بهروز؛ نبی‌زاده شهری، بتول (1386). بررسی محتوای کتب درسی دوره‌های راهنمایی و متوسطه از حیث تربیت جنسی، سومین کنگره سراسری خانواده و سلامت جنسی، آذرماه.
میالاره، گاستون، یال، ژان (1370). تاریخ جهانی آموزش‌ و پرورش، (مترجم: محمدرضا شجاع رضوی‌)، جلد 1و2، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
میکائیلو، غلامحسین؛ سلطان القرائی، خلیل (1394). اهداف و روش‌های تعلیم و تربیت از دیدگاه اسلام، فصلنامه بصیرت و تربیت اسلامی، 12(35): 121-97.
نصر، احمدرضا؛ شریفیان، فریدون (1386). رویکردهای کمی، کیفی و ترکیبی در پژوهش‌های تربیتی، فصلنامه حوزه و دانشگاه، 13(52): 24-7.
نصیری، محمود؛ تفاق، محمدرضا؛ مقصودی، جهانگیر؛ حسن‌زاده، اکبر (1380). بررسی مقایسه‌ای مشکلات ارتباطی نوجوانان با والدین از دیدگاه نوجوانان و والدین در دبیرستان‌های منتخب دولتی شهر اصفهان، مجله دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد، 3(2): 39-31.
نصیری، یوسف؛ جعفری، سیدابراهیم (1389). درآمدی بر مبانی تربیت جنسی در تربیت اسلامی، مطالعات اسلامی در علوم انسانی، 1(1): 118-110.
نیکزاد، محمود (1375). کلیات فلسفه تعلیم و تربیت، تهران: انتشارات کیهان.
یاری دهنوی، مراد؛ ابراهیمی شاه‌آبادی، فاطمه (1395). پدیدارشناسی تربیت جنسی از دیدگاه کارشناسان تربیتی در مدارس متوسطه شهر کرمان، علوم تربیتی از دیدگاه اسلام، 4(7): 114- 95.
Adeloye j A. (1991). The attitude of adults to the teaching of sex education in post-primary schools, Nigerian Journal of Guidance and Counseling, l4 (1-2): 71-78.
Eisner E W. (1994). The Educational Imagination: On the Design and Evaluation of School Programs, Third Edition- Macmillan College Publishing Company.
Epstein, J. L. (2011) School, Family, and Community Partnerships: Preparing Educators and Improving Schools, Second Edition. Boulder, CO: Westview Press.
Greenwood, G.E., & Hickman, C.W. (1991). Research and practice in parent involvement: Implications for teacher education. The Elementary School Journal, 91, 279-288.
Dryfoos JG. Evaluations of community schools: findings to date. Washington, DC: Coalition for Community Schools; 2000.
Henderson, A. & Mapp, K.L. (2002). A new wave of evidence: The impact of school, family, and community connections on student achievement. Annual synthesis. Austin, TX: National Center for Family and Community Connections with Schools, Southwest Educational Development Laboratory.
Kontula, O. (2010). The evolution of sex education and students' sexual knowledge in Finland in the 2000s. Sex Education, 10(4), 373-386.
Reis J, S. A. (1989), "School administrators, Parents, and sex education:A resolvable paradox?, "Adolescence"[jour], 24 (95): 639-645.
Spera, C, Wentzel, K. R., & Matto, H. C. (2009). Parental aspirations for their children's educational attainment: Relations to ethnicity, parental education, children's academic performance, and parental perceptions of school climate. Journal ofYouth and Adolescence, 38(8), 1140-1152.
Shosha, G. A. (2012). Employment of Colaizzi's strategy in descriptive phenomenology: A reflection of a researcher. European Scientific Journal, ESJ, 8(27).‏
Telljohann, S. K., Symons, C. W., Pateman, B., & Seabert, D. (2009). Health education: Elementary and middle school applications (p. 26). McGraw-Hill Higher Education.
Trudell, B. (2017). Doing sex education: Gender politics and schooling. Routledge.
UNESCO. (2001). International Technical Guidance on Sexuality Education, PARIS.VOL ZEN.PD.
Vanderdov S. (2009). Sexuality childrens and teenagers; www.iranpdf.com.
Weaver, H., Smith, G., & Kippax, S. (2005). School‐based sex education policies and indicators of sexual health among young people: a comparison of the Netherlands, France, Australia and the United States. Sex Education, 5(2), 171-188.
دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق)
دوره 26، شماره 1 - شماره پیاپی 55
شهریور 1398
صفحه 303-334