دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق)

تعریف و واکاوی مفهوم سواد فضای مجازی و نسبت سواد رسانه‌ای با آن

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد پیوسته رشته معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق علیه‌السلام و پژوهشگر مرکز رشد دانشگاه امام صادق علیه السلام

2 دانشجوی دکتری رشته مدیریت دولتی گرایش رفتار سازمانی دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات و پژوهشگر مرکز رشد دانشگاه امام صادق علیه السلام

3 استادیار دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق علیه‌السلام

چکیده

هم‌زمان با ورود به قرن 21 سیستم‌های اطلاعاتی و ارتباطی به‌طور فزاینده­ای دچار پیچیدگی و همه­جانبه گرایی شدند و کلیه نظام­های اجتماعی زندگی بشر را متأثر از خود کرده­اند و اکنون با گسترش فضای مجازی و زندگی حقیقی، به‌تدریج فضای مجازی تبدیل به زیست دوم انسان­ها و امتداد زندگی آن­ها شده است و به همین دلیل نیاز به سواد دیگری فراروی ما قرار دارد تا بتوان با بهترین رویکرد در مواجهه با آن قرار گرفت و آن سواد فضای مجازی است. اگرچه برخی از اندیشمندان حوزه سواد رسانه­ای معتقدند سواد فضای مجازی، همان و یا بخشی از سواد رسانه­‌ای است، لکن این دو مقوله کاملاً مشابه نیستند و در برخی وجوه افتراق دارند. تصور می­شود که این اختلاف‌نظر برآمده از تقلیل تعریف برخی اندیشمندان از فضای مجازی و خطای آنان در تقلیل تعریف فضای مجازی به رسانه است حال‌آنکه نظام رسانه­ای تنها ذیل یکی از نظام­های فضای مجازی یعنی نظام فرهنگی اجتماعی می‌گنجد. روش پژوهش حاضر تحلیل مضمون است که در دو مرحله احصاء مفاهیم و مضامین اساسی نظریات و تعاریف سواد رسانه­ای و سواد فضای مجازی با مطالعات کتابخانه­ای و استخراج نظام موضوعات و مسائل سواد فضای مجازی مبتنی بر تعریف مختار صورت گرفته است. مقاله حاضر خاطرنشان می‌سازد مفهوم سواد فضای مجازی متمایز از سواد رسانه‌ای بوده و با احصاء نظام مسائل سواد فضای مجازی آن را مورد بررسی و مداقه قرار می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Define & Analysis of the concept of cyberspace literacy and the relationship between media literacy and it

نویسندگان [English]

  • Ali Azadi 1
  • Saeed Fathali 2
  • Abdolkarim Khayami 3

1 Undergraduate student in Islamic Education, Culture and Communication, Imam Sadegh University And a researcher at the Roshd Center of Imam Sadegh (as) University

2 PhD Student in Public Administration, Organizational Behavior, Azad University, Science and Research Branch And a researcher at the Roshd Center of Imam Sadegh (as) University

3 Assistant Professor, Faculty of Islamic Education, Culture and Communication, Imam Sadegh University

چکیده [English]

Literacy is a word whose meaning has changed throughout history in accordance with social needs. As we enter the 21st century, information and communication technologies have become increasingly complex and pervasive, affecting all social systems of human life. Now, with the expansion of cyberspace and real life, cyberspace gradually has become the second life of human beings and the extension of their lives. for this reason, we need another literacy to face it with the best approach, and that is cyber literacy. Although some thinkers in the field of media literacy believe that cyber literacy is the same as media literacy, but these two concepts are not exactly the same and differ in some respects. It is thought that this disagreement arises from the reduction of the definition of cyberspace by some thinkers and their mistake in simply looking at cyberspace as a medium, while cyberspace is only one of the media systems. The present study is a research using the method of thematic analysis in two stages of enumerating the basic concepts and themes of theories and definitions of media literacy and cyberspace literacy with library studies and extracting the system of cyberspace literacy issues and problems based on autonomous definition. Its purpose is to analyze the concept of cyberspace literacy, explain its distinction with media literacy and enumerate the system of its issues.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cyberspace literacy
  • Cyberspace literacy issues system
  • Cyberspace policy

  • آقازاده، محرم (1394). سواد مالی برای کودکان، راهنمای آموزش سواد مالی برای اولیا. تهران: انتشارات مرآت.

    آی‍ت‌ال‍ل‍ه‍ی‌، ح و‌‌‌‌‌‌ رمضانی، ا. (‏‫۱۳۹۳). سواد رسانه‌ای‌ مفاهیم و کلیات. سواد رسانه‌ای. تهران: موسسه فرهنگ و هنر هدایت میزان، انتشارات فهم.

    تراشیون، سید علیرضا (1398). والد سوم، تأثیر رسانه‌‌‌‌‌‌ها بر تربیت فرزندان. تهران: نشر معارف.

    حافظی، ا. و‌‌‌‌‌‌ بختیاری، ز. (1383). نقش سواد اطلاعاتی مراجعان در بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی. In ا. حافظی و‌‌‌‌‌‌ ز. بختیاری (Eds.)، همایش آموزش استفاده‌کنندگان و توسعه سواد اطلاعاتی در کتابخانه‌ها، مراکز اطلاع‌رسانی و موزه‌ها. سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی.

    حسینی، سیدبشیر (1399). کلاس سواد رسانه­ای، دوره کارشناسی، دانشگاه امام صادقعلیه السلام. نیمسال اول تحصیلی، جلسه دهم.

    دانای طوسی، م. و‌‌‌‌‌‌ کیامنش، ع. (1388). رویکردهای نظری زیربنای تعریف سواد: شواهدی از برنامه درسی کشورهای آمریکا، کانادا، انگلستان، سنگاپور، سنگال، اندونزی و ایران. نوآوری‌های آموزشی، 1388(31).

    دانشور، میترا و دیگران (1396). تفکر و سواد رسانه­ای پایه دهم دوره دوم متوسطه. محل نشر: تهران.

    زیبنده، حسین؛ برقعی، سیدامیررضا و آزادی احمدآبادی، جواد (1397). نظام مسائل حکمرانی فضای مجازی، دومین کنفرانس حکمرانی و سیاست‌گذاری عمومی، تهران.

    شربتیان (1389). تأملی بر ضرورت پایدار سواد رسانه‌ای در جامع و راهکارهای لازم برای توسعه آن. مطالعات فرهنگی اجتماعی خراسان، 17-18(5)، صص. 67–96.

    شکرخواه (1385). سواد رسانه‌ای؛ یک مقاله عقیده‌ای. رسانه، 68(17)، صص. 27–2.

    شهوندپور و سالار‌کیا (1393). قرآن و سواد رسانه‌ای با تأکید بر خبر و خبرنگاری. کتاب و سنت، 5(2)، صص. 51–82.

    طلوعی، علی (‏‫۱۳۹۰). سواد رسانه‌ای: درآمدی بر شیوه یادگیری و سنجش. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاونت مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی، دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها.

    عاملی، سعیدرضا (2018). مصاحبه با دکتر سعید رضا عاملی - فضای مجازی و رسانه. نشریه دنیا، 1(5)، 4–13.

    فیروزآبادی، سید ابوالحسن و آزادی احمدآبادی، جواد (1399). تحلیل پیشینه حکمرانی فضای مجازی جمهوری اسلامی ایران. نشریه علمی دانش سیاسی، 16(2)، 563-598.

    •  

    Adams, D., & Hamm, M. (2001). Literacy in a multimedia age. Norwood Mass.: Christopher-Gordon Publishers.

    Anderson, J. A. (1981). Receivership skills: An educational response. Education for the television age, 19–27.

    Aufderheide, P. (1993). Media Literacy. A Report of the National Leadership Conference on Media Literacy: ERIC.

    Baker, F. (2004). Celebrating national literacy month: Media literacy. School Library Media Activities Monthly, 21(1), 50–51.

    Braun, V. & Clarke, V. (2006), “Using thematic analysis in psychology”, Qualitative Research in Psychology, Vol. 3, No. 2, Pp. 77-101.

    BUCKINGHAM, D. (2005). Children and new media. In.: LIEVROUW, Leah e LIVINGSTONE, Sonia (eds.) Handbook of New Media: London: Sage.

    Bygrave, L. A., & Bing, J. (2009). Internet governance: Infrastructure and institutions: Oxford University Press on Demand.

    Christ, W. G., & Potter, W. J. (1998). Media literacy, media education, and the academy. Journal of communication, 48(1), 5–15.

    CSTD (2015). Mapping of international Internet public policy issues.

    Hobbs, R. (2007). Reading the media in high school: Media literacy in high school English: Teachers College Press.

    Horton, F. W. (2008). Understanding information literacy a primer, an easy-to-read, non-technical overview explaining what information literacy means, designed for busy public policy-makes, business executives, civil society administrators and practicing professionals.

    https://unctad.org/meeting/cstd-2015-2016-inter-sessional-panel

    Jenkins, H., Purushotma, R., Clinton, K., Weigel, M., & Robison, A. J. (2008). The new media literacies. Confronting the Challenges of Participatory Culture: Media Education for the 21st Century.

    Kurbalija, J. (2016). An Introduction to Internet Governance: 7th edition: DiploFoundation; DiploCentar. Retrieved from https://books.google.com/books?id=UgAtDwAAQBAJ

    Livingstone, S., van Couvering, E., & Thumim, N. (2005). Adult media literacy: A review of the research literature.

    Messaris, P. (1998). Visual aspects of media literacy. Journal of communication, 48(1), 70–80.

    Nijboer, J., & Hammelburg, E. (2010). Extending media literacy: a new direction for libraries. New Library World.

    Ruminski, H. J., & Hanks, W. E. (1995). Critical thinking lacks definition and uniform evaluation criteria. Journalism & Mass Communication Educator, 50(3), 4–11.

    Sholle, D., & Denski, S. (1995). (1995). Critical Media Literacy: Reading, Remapping, Rewriting.

    Silverblatt, A., Eliceiri, E. M. E., & Eliceiri, E. M. (1997). Dictionary of media literacy. Greenwood Publishing Group.

    Taylor, J. (2006). Literacy: An introduction. Journal of Research in Reading, 29(1), 133–135. https://doi.org/10.1111/j.1467-9817.2006.00021_1.x

دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق)
دوره 28، ویژه‌نامه اول؛ دین، رسانه و سواد رسانه‌ای
دین و ارتباطات
آذر 1400
صفحه 157-127