تحلیل عناصر ارتباطی تبلیغات اسلامی از منظر قرآن کریم و احادیث با روش فراترکیب

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد معارف اسلامی و مدیریت بازرگانی، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق علیه‌اسلام، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری فرهنگ و ارتباطات، دانشکده هنر، رسانه و فضای مجازی، دانشگاه جامع امام حسین (ع)، تهران

3 دانشیار و عضو هیئت علمی دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران

4 دانشجوی کارشناسی ارشد معارف اسلامی و مدیریت بازرگانی، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران

چکیده

امروزه تبلیغات بخش جدایی‌ناپذیر و لاینفکی از حیات اجتماعی انسان‌ها شده است. چراکه برای فروش محصولات، ایده‎ها و همچنین اشاعه یک تفکر یا نوآوری نیازمند همراهی و اقناع مردم و به تبع آن تبلیغ در مورد محصولات و یا ایده‌ها و تفکرات مورد نظر هستیم. اما یکی از کمبودهای جوامع اسلامی در دوران معاصر، شیوه‌های تبلیغات مبتنی بر ارزش‌ها و معارف دین است. در زمینه تبلیغات از نگاه اسلام کارها و پژوهش‌هایی هر چند سلبی انجام شده است، اما پژوهش یا اثری مکتوب و جامعی یافت نمی‌شود که به تجمیع نظرات مطرح شده در زمینه تبلیغات بر اساس اسلام بپردازد؛ لذا پژوهش حاضر به دنبال شیوه‌ها و راهبردهای جامع تبلیغ‌اسلامی و همچنین منهیات دین از منظر قرآن و روایات است. در این پژوهش، محققین با استفاده از روش فراترکیب به منابع اصیل اسلامی مراجعه نموده و نهایتاً از میان 430 مقاله اولیه بدست آمده، 19 مقاله مناسب برای این موضوع کشف و استفاده شد که در ادامه با تحلیل مضمون آن‌ها به کدگذاری و شناسایی مضامین‌پایه، سازمان‌دهنده و فراگیر پرداخته شد. همچنین با استفاده از ادبیات علم ارتباطات فرآیند انتقال پیام به سه بخش فرستنده، محتوای پیام و گیرنده پیام تقسیم شد.در این پژوهش سعی شده است دستورات و شیوه‌های تبلیغ مورد تأیید اسلام در آیات و روایات مطابق با این سه بخش دسته‌بندی و عرضه شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analyzing the communicative elements of Islamic promotion from the perspective of the Holy Qur'an and hadiths with meta synthesis method

نویسندگان [English]

  • Mohammad Rezaali 1
  • Sajad ImaniPour 2
  • Mohammad Reza Borzouei 3
  • Ali Elahi 4

1 Master student of Islamic Studies and Business Management, Faculty of Islamic Studies and Management, Imam Sadigh University, Tehran, Iran

2 Doctoral student of Culture and Communication, Faculty of Art, Media and Virtual Space, Imam Hossein University (AS), Tehran

3 Member of the Faculty of Islamic Studies, Culture and Communication, Imam Sadiq University, Tehran

4 Master student of Islamic Studies and Business Management, Faculty of Islamic Studies and Management, Imam Sadigh University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Nowadays, advertising has become an inseparable part of human social life. Because in order to sell products, ideas, and also to spread a thought or innovation, we need people's support and persuasion, and accordingly we need to advertise about the desired products or ideas and thoughts. But one of the shortcomings of Islamic societies in the contemporary era is the methods of advertising based on religious values and teachings. In the field of advertising from the point of view of Islam, there have been works and researches, although negative, but there is no written and comprehensive research or work that summarizes the opinions raised in the field of advertising based on Islam; Therefore, the current research is looking for the comprehensive methods and strategies of Islamic promotion as well as the limitations of religion from the perspective of the Qur'an and hadiths. In this research, the researchers referred to the authentic Islamic sources using the meta synthesis method and finally, among the 430 initial articles obtained, 19 suitable articles for this topic were discovered and used, which were further analyzed to code and identify the basic, organizing themes. And it was comprehensive. Also, using the literature of communication science, the message transmission process was divided into three parts: the sender, the message content, and the message receiver. In this research, it has been tried to categorize and present the instructions and methods of promotion approved by Islam in the verses and traditions according to these three parts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • advertise"
  • promotion"
  • :"
  • Islamic advertise"
  • Islamic advertising"
  • Quran"
  • Hadiths of Ahl al-Bayt (AS)"
  • "
  • meta synthesis"
قرآن کریم. ترجمه ناصر مکارم شیرازی.
باقری کنی، مصباح‌الهدی و حسینی، سیدمحمدحسین (1393). مدیریت تبلیغ و دعوت رسول اعظم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) در برخورد با اهل کتاب با تأکید بر قرآن کریم؛ مقایسه‌ای با مفهوم بازاریابی اجتماعی. اندیشه مدیریت راهبردی، (27).
بوسلیکی، حسن (1391). اخلاق تبلیغ دین در عصر حاضر؛ ارزش‌ها و معضل‌ها (بایسته‌های اخلاقی تبلیغ دین از منظر آیت‌الله جوادی آملی). فصلنامه اسرا، (13)، 171-201.
حسن‌لو، امیرعلی (1394). روش‌شناسی سیره پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) در تبلیغ دین. نشریه آسیب پژوهشی اجتماعی، (1)، 11-40.
حیدری‌فر، مجید؛ سازجینی، مرتضی و یوسفی تازه کندی، عباس (1396). شیوه تبلیغات حضرت عیسی (علیه‌السلام) در قرآن کریم بر اساس آیه 125 سوره نحل. تفسیر متون وحیانی، (30).
خامنه‌ای، سید علی (6/10/1396). بازیابی از: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=38575
خمینی، روح‌الله (1390). صحیفه امام خمینی (رحمت‌الله‌علیه). (جلد 21). تهران: مرکز تنظیم و نشر آثار امام خمینی(رحمت‌الله‌علیه).
دانایی‌فرد، حسن؛ الوانی، سیدمهدی و آذر، عادل (1383). روش‌شناسی پژوهش کیفی در مدیریت: رویکردی جامع. تهران: صفار اشراقی.
داوودی، زهره؛ شیرخدایی، میثم و نورائی، محسن (1396). بازتعریف تبلیغات تجاری از منظر اسلام. مازندران: پژوهش‌های اجتماعی اسلامی.
دهخدا، علی‌اکبر (1310). لغت‌نامه دهخدا. تهران: مؤسسه لغت‌نامه دهخدا.
رحمانی، حجت‌الله (1390). اصول و روش‌های تبلیغ دینی اثربخش. فصلنامه علمی بصیرت و تربیت اسلامی، (18)، 75-98.
رحیمی، مرتضی و سلیمانی، سمیه (1398). نقش رفتار مبلّغ در تبلیغ از دیدگاه امام رضا (علیه‌السلام). فصلنامه علمی تخصصی رهیافت فرهنگ دینی، (5)، 37-53.
رسولی، محمدرضا (1390). آسیب‌شناسی تبلیغات تجاری ایران. فصلنامه فرهنگ و ارتباطات، 1(2)، 1-22.
رفیعی محمدی، ناصر (1400). بایدها و نبایدهای تبلیغ دینی در جوامع چندفرهنگی با تأکید بر سیره پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم). دوفصلنامه علمی پژوهشی دین و سیاست فرهنگی، 8(1)، 191-207.
زورق، محمدحسن (1368). مبانی تبلیغ. تهران: سروش.
سلطانی‌فر، محمد؛ مظفری، افسانه؛ هاشمی، شهناز و هداوندخانی، سمانه (1391، بهار). بررسی شیوه‌های تبلیغات سیاسی در فضای مجازی از نظر دانشجویان ارتباطات. مطالعات رسانه‌ای، (16)، 15-28.
شرف‌الدین، سیدحسین و صابر کیوج، اسماعیل (1392). اشاعه نوآوری از دیدگاه قرآن کریم؛ رویکردی نو در بررسی تبلیغ دین. دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی دین و ارتباطات، 20(1)،  95-128.
شریفی، فاطمه (1384). گذری بر شیوه‌های تبلیغی پیامبران اولوالعزم در قرآن. قم: دین و رسانه (وابسته به مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما).
شم‌آبادی، احمد و بهشتی، سعید (1393). صفات و ویژگی‌های تربیتی مبلّغان از منظر قرآن کریم. نشریه پزوهش‌نامه تربیت تبلیغی، (3 و 4)، 13-48.
صادقی نیری، رقیه و حاجی‌زاده، مهین (1390). روش‌های دعوت و تبلیغ قرآنی از دیدگاه علامه طباطبایی. نشریه پژوهش دینی، (22)، 165-192.
صف‌آرا، مریم و صفرزاده، سیده‌فائزه (1395). بررسی تعارضات مدیریت فرهنگی اسلام و غرب با رویکرد جهانی شدن فرهنگ. کنفرانس بین‌المللی نوآوری و تحقیق در علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
صمدی، مجتبی؛ زارع درخشان، ابوذر و فرخی، میثم (1388). تبلیغ اسلامی در عصر رسانه‌های نوین. نامه فرهنگ و ارتباطات، (1)، 113-140.
عباسی‌مقدم، مصطفی (1390). بررسی تطبیقی شیوه‌های ارتباطاتی و تبلیغی چهره‌های قرآنی با روش‌های تبلیغات در جهان امروز. کاشان: مطالعات قرآن و حدیث، (1).
غلایینی، مصطفی (1397). جامع الدروس العربیه. قم: ذوی القربی.
فصیحی رامندی، مهدی (1398). صداقت در عرصه تبلیغ دین؛ بررسی چند چالش اخلاقی. فصلنامه علمی ـ ترویجی در حوزه اخلاق، 9(34)، 37-56.
قاسمی، حمید و دیگران (1400). مرجع پژوهش. تهران: اندیشه آرا.
قنبری، مرضیه (1399). شاخصه‌های تبلیغ دینی در سیره پیامبران و اهل‌بیت (علیه‌السلام). فصلنامه علمی تخصصی ویژه مبلغان، 1(2)، 107-130.
قنبری، نفیسه (1399). بایسته‌های تبلیغ و مبلّغ با تأکید بر بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی. فصلنامه علمی تخصصی ویژه مبلغات افق تبلیغ، (3)، 41-56.
قنوات، عبدالرحیم (1379). آیین تبلیغ در قرآن کریم و سیره رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم). نشریه مطالعات اسلامی، (49 و 50)، 445-466.
کاویانی، محمد و دیگران. (1387). روان‌شناسی و تبلیغات. قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
کریمی دردشتی، روح‌الله و امانی، رضا (1400). آسیب‌شناسی روش‌های تبلیغ دینی با محوریت مخاطب‌شناسی از نگاه روایات. فصلنامه علمی تحقیقات کاربردی در حوزه قرآن و حدیث، 1(3)، 9-30.
کریمی، علیجان (1399). بایسته‌های تبلیغ و مبلّغ دینی از منظر قرآن. دوفصلنامه علمی تخصصی تبلیغ اسلامی، 1(4)، 9-25.
کریمی، محمدکاظم (1392). شیوه‌های تبلیغی امام حسین (علیه‌السلام). ره‌توشه راهیان نور، (16).
کیا، صادق (1349). فرهنگ. تهران: وزارت فرهنگ و هنر.
کیا، علی‌اصغر و سعیدی، رحمان (1391). مبانی ارتباط، تبلیغ و اقناع. تهران: ایران.
گلشن‌پور، کبری (1399). روش‌های تبلیغ در دعوت انبیاء از منظر قرآن و حدیث. نشریه مطالعات راهبردی علوم انسانی و اسلامی، (28)، 107-118.
متاجی نیموری، فاطمه؛ کریمی، سحر و آقاجانپور، اصغر (1400). مفهوم‌شناسی تبلیغات، اعتبار برند و استراتژی فروش. فصلنامه علمی تخصصی رویکردهای پژوهشی نوین، (56)، 189-197.
محسنیان راد، مهدی (1392). ارتباط‌ شناسی: ارتباطات انسانی (میان‌فردی، گروهی، جمعی). تهران: سروش.
محمدیان، محمود و پورغفاری، آزاده (1387). روش‌های تبلیغ در ادیان. نشریه سوره اندیشه، (39)، 52-59.
مصطفوی، سیدجواد (1364). روش پیشوایان دین در تبلیغ اسلام. نشریه مشکوه، (8)، 9-28.
مطهری، مرتضی (1394). تبلیغ. تهران: بینش مطهر.
معتمدنژاد، کاظم (1387). مبانی و اصول تبلیغات سیاسی. فصلنامه علمی رسانه، 19(3)، 79-114.
نگارش، حمید (1387). نوآوری در تبلیغ اسلامی. فصلنامه پیام، (90)، 98-121.
نوروزی، محمدتقی و شریفی، فضل‌الله (1393). برنامه‌ریزی ارتباطات و نقش آن در تبلیغ اسلامی. اسلام و پژوهش‌های مدیریت، (18).